Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 101

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 101
í að breyta messunni frá því sem verið hafði um aldir í kaþólskum sið, og hér á Islandi fóru menn enn varlegar en annars staðar í danska ríkinu.Upp- bygging og ytra útlit messunnar eins og hún hafði tíðkast frá kristnitöku var því mjög með sama hætti fyrir og eftir siðaskipti nema að messa skyldi á móðurmáli á venjulegum sunnudegi en geyma sér latínumessur til sérstakra hátíða.* 2 Einkenni messunnar, að vera stefnumót Guðs og manns sem nær hápunkti í samfélagi Jesú Krists og trúrra játenda hans við borð hans, hélst óbreytt. Fólkið söng sem fyrr hina föstu liði messunnar: Kyrie, og Gloria, Credo og Sanctus og Agnus Dei. Marteinn Lúther hafði í með siðbót sinni gert tvær megintillögur um það hvemig messan ætti að vera. Hin fyrri tillaga byggði á hefðinni og gat þess- vegna verið á latínu, ef aðeins væri tekið út allt það sem olli guðfræðilegum vandkvæðum og tengdist aflátssölu þeirrar tíðar (Formula Missae et Comm- unionis, 1523),3 en það var sá skilningur að messan væri með vissum hætti end- urtekning á fóm Krists á krossinum og að þessi endurtekning væri nauðsynleg. Hin aðferðin setti sálma í móðurmáli í stað hinna föstu liða sem fyrr voru nefndir (Deutsche Messe, 1526).4 Kirkjan á íslandi tók strax upp báðar aðferðirnar. Gerður var munur á venjulegri sunnudagsmessu og hátíðamessu. Sunnudagsmessan var fyrst og fremst á móðurmáli en hátíðamessan gat verið á latínu eða á móðurmáli, eins og best sést í Grallara Guðbrands biskups Þorlákssonar frá 1594.5 Kirkjan í Danmörku tók eftir siðskifti fljótlega upp þá aðferð eina að syngja sálma í stað messuliðanna, og innleiddi það sem kallast sálma- messa.6 Einkenni hennar er að hinir föstu liðir, kyrie og gloria o.sfrv. eru ekki sungnir heldur sálmar í þeirra stað. Þess vegna voru samdir eða þýdd- ir sérstakir sálmar til þess að gegna þessu hlutverki í messunni. Þeir voru einnig sungnir hér á landi, eins og til dæmis sálmurinn sem í síðari þýðingu heitir: Um hann sem ríkir himnum á7 ogí nýjustu gerð: Þig lofarfaðir lífog önd.8 ar biskups Einarssonar á Þingvöllum 1541. Afskrift þýðingarinnar sem Gizur er talinn hafa lagt fram er aðfmnaíDl. X. 117-167. 2 D1,X 130-135. Graduale 1594. 3 WA XII,205-220. 4 WA 19.72-113. 5 Graduale 1594. 6 Fæhn, Helge, 1968, vantar blaðsíðutal 7 Sb. 221. Um hann sem ríkir himnum á. Þetta er íslensk þýðing Helga Hálfdánarsonar á sálminum Allein Gott in der höh sei Ehr og birtist fyrst í sálmabókinni 1886. í Sálmabókinni frá 1997 er fyrsta vers sálms- ins er gert að lokaversi hans, en númeraröð versanna er ekki breytt. Æskilegt væri að þetta væri lagað. 8 Sb. 223 99
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.