Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 101

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 101
í að breyta messunni frá því sem verið hafði um aldir í kaþólskum sið, og hér á Islandi fóru menn enn varlegar en annars staðar í danska ríkinu.Upp- bygging og ytra útlit messunnar eins og hún hafði tíðkast frá kristnitöku var því mjög með sama hætti fyrir og eftir siðaskipti nema að messa skyldi á móðurmáli á venjulegum sunnudegi en geyma sér latínumessur til sérstakra hátíða.* 2 Einkenni messunnar, að vera stefnumót Guðs og manns sem nær hápunkti í samfélagi Jesú Krists og trúrra játenda hans við borð hans, hélst óbreytt. Fólkið söng sem fyrr hina föstu liði messunnar: Kyrie, og Gloria, Credo og Sanctus og Agnus Dei. Marteinn Lúther hafði í með siðbót sinni gert tvær megintillögur um það hvemig messan ætti að vera. Hin fyrri tillaga byggði á hefðinni og gat þess- vegna verið á latínu, ef aðeins væri tekið út allt það sem olli guðfræðilegum vandkvæðum og tengdist aflátssölu þeirrar tíðar (Formula Missae et Comm- unionis, 1523),3 en það var sá skilningur að messan væri með vissum hætti end- urtekning á fóm Krists á krossinum og að þessi endurtekning væri nauðsynleg. Hin aðferðin setti sálma í móðurmáli í stað hinna föstu liða sem fyrr voru nefndir (Deutsche Messe, 1526).4 Kirkjan á íslandi tók strax upp báðar aðferðirnar. Gerður var munur á venjulegri sunnudagsmessu og hátíðamessu. Sunnudagsmessan var fyrst og fremst á móðurmáli en hátíðamessan gat verið á latínu eða á móðurmáli, eins og best sést í Grallara Guðbrands biskups Þorlákssonar frá 1594.5 Kirkjan í Danmörku tók eftir siðskifti fljótlega upp þá aðferð eina að syngja sálma í stað messuliðanna, og innleiddi það sem kallast sálma- messa.6 Einkenni hennar er að hinir föstu liðir, kyrie og gloria o.sfrv. eru ekki sungnir heldur sálmar í þeirra stað. Þess vegna voru samdir eða þýdd- ir sérstakir sálmar til þess að gegna þessu hlutverki í messunni. Þeir voru einnig sungnir hér á landi, eins og til dæmis sálmurinn sem í síðari þýðingu heitir: Um hann sem ríkir himnum á7 ogí nýjustu gerð: Þig lofarfaðir lífog önd.8 ar biskups Einarssonar á Þingvöllum 1541. Afskrift þýðingarinnar sem Gizur er talinn hafa lagt fram er aðfmnaíDl. X. 117-167. 2 D1,X 130-135. Graduale 1594. 3 WA XII,205-220. 4 WA 19.72-113. 5 Graduale 1594. 6 Fæhn, Helge, 1968, vantar blaðsíðutal 7 Sb. 221. Um hann sem ríkir himnum á. Þetta er íslensk þýðing Helga Hálfdánarsonar á sálminum Allein Gott in der höh sei Ehr og birtist fyrst í sálmabókinni 1886. í Sálmabókinni frá 1997 er fyrsta vers sálms- ins er gert að lokaversi hans, en númeraröð versanna er ekki breytt. Æskilegt væri að þetta væri lagað. 8 Sb. 223 99
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.