Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 113

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 113
hugtakið og íslensk orð. Hér víkur hann að umfjöllun minni á bls. 43 í riti mínu en virðist hafa yfirsést að ég tek málið aftur til umræðu í sambandi við þáttaskil um 1630 á bls. 327 og vísa þá sérstaklega til umfjöllunar Lofts Guttormssonar um þetta í Kristni á íslandi. Hjalti finnur að því (bls. 121) að ekki skuli tekið ‘fullt tillit’ til rita sem hann hefur staðið að og eru ann- ars vegar bindi í ritverkinu Islensk þjóðmenning og hins vegar fyrmefnt Kristni á Islandi. I umfjöllun minni um ‘reformasjón’ er etv. komið dæmi um það að hans mati. En ég tel mig taka mikið tillit til frumlegrar og athygl- isverðrar orðanotkunar Lofts um orð á íslensku fyrir ‘reformatio’ eða ‘reformasjón’. Um það notar Loftur öll orðin, ‘siðbót’, ‘siðskipti’ og ‘sið- breyting’, en ég held mig við orðið ‘siðbreyting’ eingöngu. Ég áskil mér rétt til að hafa eigin skoðanir á því hvað sé heppilegast um þetta og fylgi sann- færingu minni. Hjalta á að vera fullkunnugt að ég ritaði rækilega um skrif Lofts í rit frá árinu 2001 sem nefnist Kristni á íslandi og geymir efni frá tveimur útgáfumálþingum um ritverkið Kristni á íslandi. Framlag mitt í um- ræddu riti nefnist einmitt Siðskipti, siðbót og siðbreyting.2 Um notkun orðs- ins siðbreyting í Sögu íslands er fyrst til að taka að um 1980 varð töluverð umræða um það hvort æskilegt væri að almennt yrði tekið upp orðið ‘sið- bót’ fyrir ‘siðskipti’ enda hefði ekki verið skipt um sið um 1550.3 Jónas Gíslason vildi taka upp ‘siðbót’ í fyrirhuguðum kafla sínum í Sögu íslands en að samkomulagi varð með þeim Sigurði Líndal ritstjóra að nota orðið ‘siðbreyting’. Jónas féll frá og kom í minn hlut að fjalla um siðbreytingar- tímann og var eins konar ritstjómarstefna að ég notaði orðið ‘siðbreyting’. Hjalti túlkar orð mín þannig að ég þykist vera að boða einhverja nýjung með þessari orðanotkun en ekki er það svo, orðið ‘siðbreyting’ er td. notað í þiðja bindi af Sögu íslands sem út kom 1978.4 Stefna ritstjóra Sögu íslands var þannig að nota ekki orðið ‘siðskipti’ heldur ‘siðbreyting’ og var eins konar málamiðlun. Mér þykir þó líklegt að ritstjóri hefði fallist á að taka upp orða- notkun Lofts ef ég hefði viljað taka hana upp. í fyrmefndu verki frá 2001 2 Helgi Þorláksson: „Siðskipti, siðbót og siðbreyting.“ Kristni á fslandi. Útgáfumálþing á Akureyri 15. apríl 2000 og í Reykjavík 23. október 2000 (Akureyri & Reykjavík 2001), 125-31. 3 A þingi um Lúther árið 1983 talaði Heimir Steinsson fyrir þessu en taldi þó að eðlilegt væri að ræða um siðbyltingu eins og Guðbrandur Jónsson gerði, amk. fyrir fyrstu áratugina fram að tíma Guðbrands bisk- ups, sbr. „Samfélagsáhrif siðbótarinnar." Lúther og íslenskt þjóðlíf. Ritstj. Gunnar Kristjánsson og Hreinn Hákonarson (Reykjavík 1989), 104. Gunnar Kristjánsson notar í sama riti „siðbót“ um langtíma- ferlið, sbr. „Marteinn Lútherog Islendingar", 10-11. 4 Bjöm Þorsteinsson, Sigurður Líndal: Lögfesting konungsvalds. Saga Islands III. Ritstj. Sigurður Líndal (Reykjavík 1978), 33. 111
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.