Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 38

erfiðum aðstæðum en hún hefur að sama skapi mátt þola harða gagnrýni.
Ástæðan dylst engum þegar texti ritsins er lesinn. Atburðarás bókarinnar er
ofsafengin með eindæmum og svo óútreiknanleg að lesendur þurfa að hafa
sig alla við til þess að fylgja þræði hennar að því marki sem það er unnt.
Þá er dramatis personae hennar býsna fjölskrúðugt: himneskir herskarar,
djöfulleg dýr, lömb, drekar, vanfærar konur, skækjur og Kristur sjálfur leika
þar stór hlutverk. Af þessum sökum vó Opinberunarbókin salt á hinum
kanónísku markalínum um langt skeið; sumum hefur hún ekki fallið í geð
eins og fjarvera hennar á fornum listum yfir regluritasafn kristinna hópa
gefur til kynna.3 Aðrir sem virðast hafa kunnað betur að meta bókina hafa
tryggt henni sæti aftast í Nýja testamentinu þar sem hún er enn, þrátt fyrir
mótmæli einstöku guðfræðinga sem hefur reynst erfitt að horfast í augu við
þá staðreynd.4
Fá - ef einhver - rit Biblíunnar hafa kallað fram jafn fjölskrúðuga
flóru túlkana og útlegginga og Opinberunarbókin. Og þegar horft er
til áhrifa ritsins meðal annarra en guðfræðinga, t.a.m. í verkum mynd-
listarmanna, rithöfunda, skálda, kvikmyndagerðarmanna o.s.frv., er um
alveg jafn auðugan - ef ekki auðugri - garð að gresja.5 I guðfræðilegri
umræðu íslenskri hefur þó ekki mikið verið skrifað eða rætt um texta
Opinberunarbókarinnar.6 Núorðið virðast prestar landsins heldur ekki gera
3 Wilhelm Schneemelcher gefur greinargott yfirlit yfir forna kanóníska lista í inngangi sínum að New
Testament Apocrypha: I Gospels and Related Writings (endursk. útg.; ritstj. Wilhelm Schneemelcher;
þýð. Robert McL. Wilson; Louisville, London: Westminster John Knox Press, 1991), 15-61.
4 Vart þarf að minna á að í formála að þýðingu sinni á Nýja testamentinu, sem út kom árið 1530,
heldur siðbreytingarfrömuðurinn Marteinn Lúther (1483-1546) því fram að Opinberunarbókin
eigi ekki heima á sama stalli og önnur rit Nýja testamentisins. Þar tjáir hann þá skoðun sína að ritið
sé ekki postullegt og þaðan af síður spámannlegt vegna þess að það þekki hvorki né kenni Krist.
Hann átti raunar eftir að vera snöggur til að láta af þessari andstöðu sinni við ritið þegar hann
áttaði sig á því hversu gagnlegt það gat verið í áróðri gegn páfa sem hann kallaði andkrist (Opb
13 og 17). Svipaða afstöðubreytingu má sjá hjá Jóhanni Kalvín (1509-1564). Judith Kovacs og
Christopher Rowland, Revelation (Blackwell Bible Commentaries; London; Blackwell Publishing,
2004), 15, 19-20.
5 Áhrifa Opinberunarbókarinnar gætir á jafn ólíkum vettvangi og í Gleðileiknum guðdómlega
eftir Dante og bandarísku sjónvarpsþáttunum um fjöldamorðingjann Dexter Morgan (5.
þáttaröð). ísland er engin undantekning hvað snertir sambærilega fjölbreytni. Kirkjulist frá öllum
tímaskeiðum íslenskrar kristni er rík af tilvísunum til Opinberunarbókarinnar (eins og hún er
raunar líka annars staðar). Nýleg dæmi eru listaverk eftir Leif Breiðfjörð (f. 1945) sem gefin
voru út á bók ásamt texta Opinberunarbókarinnar sjálfrar. Opinberunarbók (myndverk: Leifur
Breiðfjörð; formáli: Karl Sigurbjörnsson; Reykjavík: Mál og menning, 1999). Þá skal einnig bent
á nýútkomna teiknimyndabók Hugleiks Dagssonar, Opinberun (Reykjavík: Ókeibæ, 2012) þar
sem texti Opinberunarbókarinnar liggur til grundvallar.
6 Nýjasta fræðilega innleggið er eftir Jón Ma. Ásgeirsson, „Jerúsalem: Heilög borg í bók
36