Skírnir - 01.09.2004, Side 76

s nauð syn og frem ur knöpp gæði. Hið sama gild ir ekki um þjón -
ustu rak ar ans; ekki er hún lífs nauð syn (Haworth 1994: 84–86).
Bæta má við að sá síð hærði get ur klippt sig sjálf an, sé hann ekki
hand ar vana. Krabba meins sjúk ling ur inn lækn ar ekki sig sjálf an.
Við þetta má prjóna ögn. Spakvitr ir menn segja að strangt tek -
ið séu öll fyr ir bæri lík eða ólík öll um öðr um fyr ir bær um á einn
eða ann an hátt (t.d. Os borne 1972: 6). Stærsta risa eðla sög unn ar
og stærsta mál verk allra tíma eigi það t.d. sam merkt að vera stærsta
ein tak sinn ar teg und ar. Satt best að segja beit ir Nozick sam lík ing -
um ansi óvar lega. Að draga víð feðm ar álykt an ir af því sem kann
að vera líkt með rak ara iðn og lækn is þjón ustu er álíka gáfu legt og
að telja áð ur nefnda stað reynd um risa eðl ur og mál verk mik ils -
verða.
Í fimmta lagi má efa að lág marks rík ið hljóti að vera frjálst sam -
fé lag og einka eign ar rétt ur inn hin sanna upp sprettu lind frels is.
Þess ar efa semd ir eru ekki nýj ar af nál inni en eft ir far andi dæmi er
mín eig in smíð: Hugs um okk ur eyju þar sem hóp ur manna hef ur
kom ið á lág marks ríki. Hver þeirra á sinn jarð ar skika og svo skipt -
ast eyj ar skeggj ar á vör um eft ir þörf um. Eng inn er neydd ur til
neins. En þau lög ríkja á ey lend unni að taka megi fólk upp í skuld -
ir. Skulda þrælk un er sem sagt leyfð, enda seg ir Nozick að ekki
megi banna mönn um að selja sig man sali (Nozick 1974: 331). Að
minni hyggju er skulda þrælk un sam þýð an leg frjáls hyggju
Nozicks. Óneit an lega á mað ur inn sig sjálf ur og Nozick hlýt ur að
telja rétt að lán ar drottn ar megi taka eig ur manna upp í skuld ir. Að
þessum for send um gefn um hljóta lán ar drottn arn ir að mega taka
menn ina sjálfa eign ar námi! (Enn sjá um við hið fá rán lega við sjálf-
s eign ar kenn ing una.) Nozick yrði að við ur kenna að lög eyj ar -
skeggja væru eng in ólög. Hann yrði líka að játa að lág marks ríki og
þrælahald geta far ið sam an.16 Þetta dæmi bend ir til þess að einka -
eign ar rétt ur geti und ir viss um kring um stæð um heft frelsi manna.
Því hefðu bresk ir bænd ur á 18. öld sam sinnt. Þeg ar al menn ing ur -
inn var einka vædd ur dró úr frelsi breskra bú and karla til að nýta
stefán snævarr360 skírnir
16 Nozick gef ur í skyn að lýð ræð is ríki séu eins kon ar þrælakist ur af sið samri gerð
(Nozick 1974: 290–92).