Skírnir - 01.09.2004, Qupperneq 81

er ekki ein hamt. Hann kast ar ten ing um upp á hvaða per sóna hann
eigi að vera í það og það skipti (Rhinehart 2001).
Að skáld legu gamni slepptu þá er ein stak lings hug tak ið óhlut -
bund ið hug tak rétt eins og sam fé lags hug tak ið. Ekki er hægt að
kalla mig „ein stak ling“ nema ég hafi eitt hvað sem við í skorti á
öðru betra köll um „sál“, „sjálf“, „sjálfs vit und“ eða „skap gerð“.
Það er ná kvæm lega ekk ert áþreif an legt við þessi fyr ir bæri. Þar að
auki tel ég lík leg ast að ein stak lings hug tak ið sé sam sl ung ið sam fé -
lags hug tak inu. Reynsl an sýn ir að menn og hálf mennsk ir for feð ur
þeirra hafa æv in lega ver ið hóp ver ur. Hún sýn ir líka að börn sem
alin eru upp með villi dýr um hegða sér sem dýr væru, eru mál vana
og sjálfs vana. Ein stak lings mót un er fé lags mót un, segja menn eins
og Ge or ge Her bert Mead og hitta naglann á höfð ið. Úlfa börn in
eru ekki ein stak ling ar enda ekki ald ir upp í mann legu sam fé lagi.
Mead seg ir að sjálfs vit und sé fólg in í því að „ég“ viti af „mér“. Og
ég get að eins vit að af mér svo fremi ég geti séð sjálf an mig með
aug um ann arra (Mead 1934: 173–178). Þessi rök má efla með
ákveðn um út úr snún ingi úr einka máls rök um Lud wigs Witt g en -
steins (Witt g en stein 1958: 80–81, 92–95). Að hafa sjálfs vit und er
að geta hugs að um eig in til vist. Að hugsa er að beita tákn máli. En
til þess að vita hvort mað ur beiti tákni rétt eða ímyndi sér það bara
verða aðr ir að geta geng ið úr skugga um hvort beit ing in fái stað -
ist. Af þessu leið ir að sjálfs vit und hef ur mögu legt sam fé lag manna
að for sendu. Án sjálfs vit und ar ekk ert sam fé lag, án sam fé lags eng -
in sjálfs vit und. „Eng inn er einn þó hann virð ist stak ur“, yrk ir Þor -
steinn frá Hamri (1998: 292).
Ekki er rúm til að fara nán ar í þessa sálma. Ljóst má þykja að
séu ein stak lings- og sam fé lags hug tök in sam of in verð um við ann -
að hvort að telja bæði ein stak linga og sam fé lög blekk ing ar eða
bæði raun veru leg. Sé ein stak ling ur inn ekki til þá get ur hann ekki
haft rétt indi. Sé ein stak ling ur inn til þá er hann af sam fé lags toga
spunn inn og þá er erfitt að draga skarp ar marka lín ur milli fólks.
Í átt unda lagi má efa að gagn rýni Nozicks á for skrift ar kenn -
ing una um rétt læti hafi hag nýta þýð ingu þótt skörp sé. Henni
virð ist ætl að að koma höggi á jafn að ar stefnu en gæti ver ið vind -
högg. Að minnsta kosti seg ir Mich ael Walz er að það sé rangt að
að réttlæta lágmarksríki 365skírnir