Skírnir - 01.09.2004, Page 110

um það er þýska orð ið Va ter land sem þýð ing á patria. Enn ein
gerð er það sem Walt er kall ar Lehnschöpfung og má kalla ný -
mynd an ir á ís lensku. Hugs an legt dæmi um það er hin fræga orð -
mynd un Guð mund ar Finn boga son ar blönd ung ur fyr ir car -
buretor. Töku merk ing (Lehnbedeutung) er það þeg ar orð tek ur
nýja merk ingu fyr ir er lend áhrif, eins og t.d. þeg ar ís lenska orð ið
mús fær merk ing una „tölvu mús“ eft ir enskri fyr ir mynd. Enn eitt
dæmi um áhrif er það sem Walt er kall ar Lehnwend ung („die nach-
bild ung ein er frem den Redens art“), eins og þeg ar sagt er nefndu
það, en það er greini leg eft iröp un á you name it. Í síð asta lagi tal -
ar Walt er um Lehn frequenz, sem er það að notk un ar tíðni til tek ins
orðs eða orða lags eykst fyr ir er lend áhrif.15
Áhrif nýs sið ar á nor rænu
Ef við tengj um þetta við um ræð una um hrein tungu hyggju eða
hrein tungu stefnu hér að fram an er það auð vit að, eða hef ur ver ið
talið, meira í hrein tungu átt að búa til töku þýð ingu eða töku merk -
ingu en að taka inn töku orð. Töku þýð ing ar nota t.d. inn lend an
efni við hvað varð ar orð hluta gerð og beyg ingu, en töku orð in bæta
við fram and leg um rót um og hafa oft ann að hljóða far en orð in sem
fyr ir eru. En það er óhugs andi að mál ið verði nokkurn tíma al veg
„hreint“ eft ir inn töku slíkra menn ing ar strauma sem þarna voru á
ferð inni. Og auð vit að yrði mál ið hrein ast ef eng in áhrif yrðu lát in
ber ast í það úr öðr um átt um, en það myndi þá jafn gilda því að
afneita öllu sam neyti tungu og menn ing ar við aðra menn ing ar -
heima. Sá kost ur var hins veg ar ekki fyr ir hendi á þess um tím um
og verð ur vænt an lega seint.
En ef við lít um nú loks ins á orða forð ann og mál far ið í elstu ís -
lensk um rit um um trú og önn ur fræði sjá um við að töku orð eru
til tölu lega sjald gæf. Að vísu eru mörg af grund vall ar orð um sem
tengj ast kirkj unni töku orð, en þá vill svo til að þau eru flest úr
ensku eða forn sax nesku. Þetta á við um orð eins og kirkja (fe.
cirice, cyr ice); prestr (fe. prēost), bisk up (fe. biscop, bisceop), bleza
kristján árnason394 skírnir
15 Sjá nán ar t.d. bls. 34–35 hjá Walt er 1976 og til vitn an ir þar.