Skírnir - 01.09.2004, Page 164

dæma skip un ar sem hyglaði mjög sveit um á kostn að Reykja vík ur. Og
stað reynd in er sú að á ár un um 1930–1940 fækk aði starf andi fólki í sveit
til tölu lega hægt þótt hlut falls lega væri fækk un in um tals verð á lands vísu.
Það er rétt hjá Sig ríði að þrátt fyr ir áróð ur inn fyr ir gild um sveita lífs -
ins bjó Jónas frá Hriflu ekki úti á landi held ur í Reykja vík og stóð í vegi
fyr ir því að Sam vinnu skól inn yrði flutt ur út á land. Jafn framt við ur -
kenndi hann menn ing ar hlut verk borga þrátt fyr ir spill ing ar á hrif þeirra.
En póli tísk bar átta hans hafði bein lín is það hlut verk að draga úr valdi
Reykja vík ur og emb ætt is manna stétt ar inn ar. Mál eins og „stóra bomb -
an“ og um deild ar emb ætt is veit ing ar Jónas ar sýna að ákveðn ir stjórn -
mála menn og menn ing ar leg ir íhalds menn settu sig önd vert gegn kjarna -
hópi borg ara stétt ar inn ar, kaup mönn um í Reykja vík. Tím inn gekk svo
langt að lýsa því bein lín is yfir að kaup menn ættu að hverfa úr sög unni.
Jónas frá Hriflu er einmitt dæmi um spenn una milli menn ing ar legr ar
þjóð ern is íhalds semi og póli tískr ar fé lags hyggju. En vegna þess hve hug -
mynd um um menn ing ar lega íhaldss semi er hald ið ræki lega frá stjórn -
mála hug mynd um og -þró un kem ur hún alls ekki fram í rit inu. Ef Sig -
ríð ur hefði gert það má full yrða að hún hefði kom ist að þver öf ugri nið -
ur stöðu: að hug mynd ir um við reisn sveita sam fé lags hefðu náð inn í val-
da kerf ið.
Sig ríð ur tel ur að hug mynda fræði leg átök um þjóð rík ið á fyrstu ára -
tug um ald ar inn ar hafi fyrst og fremst snú ið að um fangi hins nú tíma lega
þjóð fé lags sem var reist á ein stak lings hyggju, borg ar mynd un, flók inni
verka skipt ingu og fjöl breytt um at vinnu hátt um. Þessi nú tíma ein kenni
eiga vissu lega rétt á sér og eru í sam ræmi við ný væð ing ar kenn ing ar. Hins
veg ar hefði mátt tengja þau við átaka mál um rík is vald ið sem hæst bar á
þessu tíma bili: átök in milli sam vinnu stefnu, frjáls hyggju og sós í al isma
um eign ar hald, um fang rík is ins og tekju- og eigna skipt ingu svo að dæmi
séu tek in.
Vissu lega má taka und ir þá skoð un Sig ríð ar að íhalds söm þjóð ern is -
stefna hafi í vax andi mæli ver ið á skjön við fé lags lega og hag ræna þró un
sam fé lags ins, en setja má fyr ir vara við þann skiln ing sem lagð ur er í nú -
tíma hug tak ið þeg ar rætt er um tengsl þjóð ern is hug mynda og sam fé lags -
breyt inga. Það hefði styrkt um fjöll un ina að fá fræði lega um ræðu um sam -
spil þjóð ern is og ný væð ing ar, t.d. með skírskot un til kenn inga Ant honys
Smith og Ernests Gellner. Það er brýnt vegna þess að geng ið er út frá
mjög ein faldri túlk un á ný væð ing ar kenn ing um við grein ingu á þjóð fé -
lags þró un inni. Þar er fylgt eft ir hug mynd um Ólafs Ás geirs son ar, en í þes-
s ari nálg un má finna sterka mark hyggju, þótt hún sé áhuga verð að öðru
leyti. Hér verð ur ekki dreg ið í efa að það hafi mis tek ist að end ur skapa ís -
lenska sveita menn ingu í anda þjóð legra hefða og koma í veg fyrir upp -
gang Reykja vík ur. En færa má rök fyr ir því að veru leik inn hafi ver ið flók-
n ari en svo að hér hafi ver ið um ein stefnu að ræða – að hol skefla „nú tím -
valur og sigríður dúna 448 skírnir