Skírnir - 01.09.2004, Page 180

Munch og Kyn þrosk inn
Hlið stæð ar for send ur get um við fund ið í verk inu Dreng ur, sem er eins og
Lands lag með pönnu köku hroð virkn is lega unn ið við fyrstu sýn. Illa frá -
geng inn kassi úr not uðu móta timbri er fyllt ur með tusk um og steypu, og
mynd ar búk drengs ins þar sem hann ligg ur á gólf inu. Fjal ir, sem klambrað
hef ur ver ið sam an, mynda fót leggi, en í stað höf uðs er mynd ara mmi á upp -
sperrt um hálsi með hvít mál uðu gleri og á það dregn ar lín ur sem gefa til
kynna lýsandi sól yfir fjall stoppi. Hand legg ir eru eng ir, en á milli fót leggj -
anna er lóð rétt spýta með áfastri log andi ljósa peru, sem glögg ur áhorf andi
get ur ímynd að sér að vísi til rísandi getn að ar lims drengs ins. Segja má að
log andi ljósa per an á spýt unni kall ist á við sól ina í mynd inni, og með hóf -
legu hug mynda flugi má þannig láta sér til hug ar koma að verk ið vísi til
þeirr ar ög ur stund ar, þeg ar ung ir svein ar upp götva kyn hvöt sýna; en það er
sú sama ög ur stund og dreg in er upp í hinu snjalla mál verki Ed vards
Munch, Kyn þrosk inn frá ár inu 1895, og sýn ir ung lings stúlku er sit ur nak in
og skelf ing in upp mál uð á rúm stokki sín um og horf ir spur ul um aug um út í
tómið eða í augu áhorf and ans. Hún kross legg ur hend urn ar yfir sam an -
pressuð lær in, eins og til að fela sköp sín, og hálf þrosk að ur lík ami henn ar
varp ar stór um skugga á bak grunn mynd ar inn ar. Þótt mynd in sé í mörg um
at rið um raun sæ is lega mál uð þá vís ar skugg inn í allt ann að en hin raun veru -
legu birtu skil yrði þess ar ar sviðs mynd ar, hann verð ur upp blás ið tákn um
ógn vekj andi fram tíð sem fel ur í sér ást, losta, sekt ar kennd og dauða. Hjá
Munch er nátt úr an ekki upp haf in, fjar læg og draum kennd sviðs mynd, hel-
d ur býr hún innra með mann in um sjálf um, í sál hans og lík ama, sem dulið
og ógn vekj andi afl. Fyr ir bæri nátt úr unn ar verða hon um tákn um til vist ar -
lega þver sögn og fyr ir sjá an leg an harm leik mann legr ar til vist ar.
Þessi magn aða tákn hyggja verð ur Sig urði að skot spóni í verk inu
Dreng ur, ekki vegna þess að hin til vist ar lega þver sögn sé endi lega horf in
úr sam tím an um, held ur vegna þess að tákn in megna ekki leng ur að koma
henni til skila með þeim með ul um sem Munch hafði úr að spila. Lík inga -
mál ið og tákn in hafa orð ið við skila við merk ing ar mið sín í veru leika sam -
tím ans og megna ekki leng ur að höndla þau myrku og óræðu öfl nátt úr -
unn ar sem Munch fann í lík ama og sál manns ins. Tákn hyggja Munchs er
orð in sjálf vísandi í sam tíma okk ar, því tákn in vísa aft ur í sjálf sig og önn -
ur tákn og það er ein ung is við mið un ar regl an sem stað fest ir inn byrð is
gildi tákn anna og gagn kvæmt skipta gildi þeirra, til vist ar leg ur eða harm -
sögu leg ur veru leiki manns ins er kom inn út úr mynd inni, hans verð ur að
leita ein hvers stað ar ann ars stað ar.
ólafur gíslason464 skírnir