Skírnir - 01.09.2004, Page 181

Tungu mál ið, nátt úr an og lík am inn
Þannig má segja að þessi verk fjalli bæði um mögu leika eða öllu held ur
van mátt tungu máls mynd list ar inn ar til þess að vísa til og höndla frum -
speki leg grund vall ar gildi er varða sam band manns og nátt úru. Jafn framt
vísa þau til tveggja um margt ólíkra sjón ar horna á þetta sam band: ann ars
veg ar sjá um við nátt úr una sem hlut lægt og opið svið sem er form lega að -
skil ið frá hinu hug læga sviði, og mynd list in reyn ir að lýsa utan frá séð.
Hins veg ar höf um við nátt úr una sem ógn vekj andi afl er býr innra með
mann in um sjálf um, jafnt í lík ama hans og sál. Hjá Munch blas ir það við
að mað ur inn er óhjá kvæmi lega sjálf ur hluti nátt úr unn ar, og að sjálfs -
skynj un lík am ans er for senda fyr ir allri skynj un nátt úr unn ar og hins ytra
rým is henn ar. Ung lings stúlk an á rúm stokkn um er löm uð af skelf ingu
and spæn is þess ari upp götv un. Að nátt úr an búi í lík ama henn ar sjálfr ar, en
ekki í blá móðu fjall anna. Í verki Sig urð ar birt ist þessi skelf ing varla nema
sem skrum skæld ur og fjar læg ur end ur óm ur frá verki Munchs. Tákn mál
mynd list ar inn ar er orð ið af stætt: á sama hátt og birt ing ar mynd nátt úr -
unn ar sem inn ram m að lands lag er orð in klisja sem bygg ir á göml um og
vana bundn um við mið un arramma, þá verð ur sú birt ing ar mynd henn ar
sem felst í lýs ingu og tákn gerv ingu ung lings stúlkunn ar á rúm stokkn um
að klisju í þeim sam tíma þar sem tákn mál mynd list ar inn ar hef ur glat að
hinu for taks lausa sam bandi sínu við tákn mið sitt og gild is mun ur tákn -
anna hef ur færst frá tákn mið inu eða veru leik an um til form gerð ar tungu -
máls ins.
Tungu mál ið og form gerð ar stefn an
Sig urð ur fjall ar um þenn an vanda í öðr um verk um frá svip uð um tíma, þar
sem spurn ing ar um sam band orða, tákn mynda og veru leika eða tákn miðs
koma við sögu. Rétt eins og tákn mynd list ar inn ar voru orð in sjálf stæð ur
og sjálf vísandi veru leiki, þá gilti hið sama um orð in, sem þannig urðu eins
og hin sjón rænu tákn mynd list ar inn ar gjald geng skipti mynt í eins kon ar
inn byrð is form gerð ar leik. Í þess um leik geta orð in orð ið að skúlp túr ef
því er að skipta (sbr. skúlp t úr inn Þeir taka í nef ið, þeir taka í nef ið frá
1972) og hlut irn ir mynd að ljóð (sbr. verk ið Átta ljóð frá 1971, en það birt -
ist okk ur sem inn setn ing á átta hlut um: inni skóm, lykla kippu, brauði,
hamri, tó bakss dós, ryksugu, spila stokki og þrí hjóli, sem stillt er upp í eina
röð). Hér er hver hlut ur skil greind ur sem sjálf stætt ljóð, og hef ur þannig
náttúran, tungumálið, líkaminn og … 465skírnir