Skírnir - 01.09.2004, Page 189

reyn ir hann að hugsa for send ur og til urð lista verks ins í nýj um hug tök um.
Í stað þess að líta svo á að lista verk ið leiði okk ur inn í ein hvern til tek inn
heim, eins og gjarn an er sagt, þá orð ar hann það þannig að lista verk ið
opni nýj an heim og nýja mögu leika er feli í sér nýja heild ar sýn á ver una.
Með sínu tor skilda orða fari seg ir Heidegger að lista verk ið „geri sann leik -
ann virk an“,3 en hug tak ið sann leik ur er hjá hon um tíma tengt fyr ir bæri er
teng ist ver unni sem at burð ur, en ekki sem skýrt af mörk uð og áþreif an leg
stað reynd. Sann leik ur inn birt ist í verk inu, seg ir hann, eins og tog streita á
milli af hjúp un ar og yf ir breiðslu, eða eins og bar átta á milli Heims ins
(mann legr ar til vist ar) og Jarð ar (efn is heims ins sem fel ur verk ið um leið og
hann birt ir það). Þessi bar átta fel ur jafn framt í sér ein ingu þess ara and -
stæðna, þar sem ljós ið verð ur ekki til án myrk urs, op in ber un ekki til án
þess að eitt hvað sé hul ið.4 Trú lega er öll heim speki Heideggers um list ina
og upp runa henn ar eins kon ar mynd lík ing og leik ur að orð um, og hef ur
þannig til að bera ýmsa eig in leika skáld skap ar ins, en því er ekki að leyna
að það er ein hvern skyld leika að finna með þess ari mynd lík ingu og
þeim svið settu at burð um sem finna má í ljós mynd um Sig urð ar, þar sem
kjarni máls ins birt ist í ein ingu þess sem við sjá um og þess sem er hul ið:
með gjörn ing um sín um opn ar Sig urð ur heim sem birt ist í spennu sem
mynd ast á milli lík am ans og þess rým is sem hann skap ar með veru sinni.
Lista mað ur inn birt ist okk ur jafn framt sem ger andi í verk inu í tvenn um
skiln ingi: sá sem er sýnd ur í mynd inni og sá sem stend ur ósýni leg ur á
bak við lins una og svið set ur mynd verk ið inn an ramma ljós mynd ar inn -
ar. Mynda vél in er á milli ljós mynd ar ans og við fangs ins og „tek ur í báð -
ar átt ir“ eins og Wim Wend ers orð aði það.5 Um leið og hún mynd ar
við fang sitt mynd ar hún sýn ljós mynd ar ans á það, og sú sýn stýr ir jafn -
framt áhorfi okk ar eða leið ir það. Um leið og við sjá um gjörn ing lista -
manns ins á mynd inni sjá um við sýn hans og túlk un á sama gjörn ingi í
gegn um ljós myndalins una. Þannig eru þess ar mynd ir tvö fald ar í roð inu,
ef svo mætti segja. Hvar er það sem við sjá um í þess um ljós mynd um?
Er það stað sett í yf ir borði ljós mynd ar inn ar? Á það sér hlut bund inn stað
í nátt úr unni? Er það fólg ið í hin um spennu þrungnu átök um lista manns -
ins í mynd inni við um hverfi sitt og sjón deild ar hring? Eða er það stað -
sett í hugs un þess ósýni lega auga sem stýr ir lins unni? Sam kvæmt skiln -
náttúran, tungumálið, líkaminn og … 473skírnir
3 Mart in Heidegger: Der Ur sprung des Kun stwerks, rit gerð birt ist í rit gerða safn -
inu Holzwege, Frank furt 1950. Hér stuðst við ítalska þýð ingu Pi etro Chi odi:
Senti eri inter rotti, Flórens 1997, bls. 23.
4 Sbr. Senti eri inter rotti, bls. 29–32.
5 Sbr. Wim Wend ers: Einmal, Frank furt 1993.