Skírnir - 01.09.2004, Page 195

Ferð in á vit Hades ar
Banda ríski sál fræð ing ur inn James Hillman, sem er einn af læri svein um
Jungs, byrj ar bók sína The Dream and the Und erworld á þess ari til vitn -
un í Jung: „Sá ótti og við nám sem sér hverj um manni eru eðl is læg, þeg ar
hann kaf ar of djúpt inn í sjálf an sig, er þeg ar allt kem ur til alls ótt inn við
ferða lag ið til Hades ar“.9 Ferða lag ið til Hades ar er í skiln ingi Jungs og
Hillm ans ferð in inn í ríki dauð ans og dul vit und ar inn ar, þar sem ver öld in
birt ist okk ur í óræð um og líf laus um tákn mynd um. Þrátt fyr ir ágrein ing
Jungs og Freuds um hina sammann legu og ein stak lings bundnu dul vit und,
þá seg ir Hillman þessa guð feð ur djúpsál ar fræð inn ar hafa átt það sam eig -
in legt að vilja skýra draum mynd irn ar í of rík um mæli í ljósi hinn ar dags -
ljósu rök hyggju, og nota þær í þeim skiln ingi til sál lækn inga. Hillman
dreg ur í efa þá túlk un ar áráttu sem þess ir læri meist ar ar hans ástund uðu,
um leið og hann legg ur áherslu á mik il vægi draumanna og ferða lags ins á
vit Hades ar til sjálf skiln ings og skiln ings okk ar á mann in um. Hann held -
ur því fram að draum mynd irn ar eigi að tala sínu eig in máli án langsóttra
út skýr inga á máli vöku vit und ar inn ar. Það sem er heill andi við kenn ing ar
Hillm ans eru hin ar djúp vitru vís an ir hans í forna goða fræði sem hann sér
– eins og Jung – sem lyk il inn að sál ar lífi manns ins. Í raun var öll djúp -
sálar fræð in til stað ar þeg ar í Grikk landi til forna, hún var ein göngu sett
fram á máli goða fræð inn ar. Það var ekki síst í goða fræð inni sem Jung fann
frum mynd ir sín ar og tákn heima, og það er í goða fræð inni sem Hillman
finn ur lausn ir sín ar á ýms um vanda mál um sál grein ing ar og sál lækn inga
sam tím ans. Eitt þess ara vanda mála er ótti sam tím ans og úti lok un ar árátta
gagn vart dauð an um. En Hillman túlk ar goð sögn ina um bar áttu
Herkúles ar við Hades og hund hans10 sem lýs ingu á varn ar við bún aði
vöku vit und ar inn ar gagn vart ríki Hades ar.11
Goðsag an um ferð Herkúles ar til und ir heima verð ur fyr ir Hillman
mynd lík ing um ferð vöku vit und ar inn ar á vit dul vit und ar inn ar, und ir -
náttúran, tungumálið, líkaminn og … 479skírnir
9 James Hillman: The Dream and the Und erworld, New York 1979, til vitn un í
grund vall ar rit Jungs, Psychologie und Alchemie frá 1944. Hér stuðst við ítalska
út gáfu Il sogno e il mondo in fero, Míla nó 2003.
10 Sjá t.d. Evrípídes: Al kest is 846–54; Hómer: Ilí onskviða, V, 397–400 og
Odysseifs kviða, XI, 601–26.
11 Sjá Il sogno e il mondo in fero, bls. 138–150. Þar seg ir Hillman m.a.: „Við skul -
um ekki van meta of beld is hneigð Herkúles ar. Þeg ar hann kem ur til Hades ar vill
hann gefa vof un um það blóð sem þær biðja um: hann vill færa þeim aft ur líf-
sand ann, thymos, losa þær und an valdi sál ar inn ar til að færa þeim virkn ina sem
birt ist í dáð um hans sjálfs (að rífa skepn ur á hol).“