Saga - 2009, Side 190

einn þáttur útgáfustefnunnar er sá að grípa ekki fram í fyrir heim-
ildinni með skýringum af neinu tagi heldur er lesandinn sjálfur settur
í spor rannsakandans sem skilur eða skilur ekki eftir atvikum, hleypur
yfir eða veltir fyrir sér því sem hann áttar sig ekki á við fyrstu sýn.
(Þó leyfir Sigrún sér í 3. bindinu að skjóta inn einstaka skýringum
neðanmáls og auðvelda lesanda kennsl á persónum með því að fylla
skammstafanir nafna eða skjóta inn föðurnöfnum.) Textinn birtist
þannig án athugasemda, skýringa eða sýnilegra lagfæringa, og honum
fylgja ekki heldur nafnaskrár eða aðrir efnislyklar umfram venjulegt
efnisyfirlit. Þetta er vissulega nokkur takmörkun. Það þarf hvorki
löng né náin kynni af þessum bókum til að mann langi iðulega að
finna aftur athyglisverða staði, bæði til að rifja upp sjálfur og til að
sýna öðrum, og þá vantar hjálpartækin til að fletta upp. Þessa vöntun
sætti ég mig þó við af því að hún undirstrikar það sem ég fellst á að
sé meginatriðið við útgáfu af þessu tagi: að þetta eru ekki textar til
að leita í heldur til að lesa í samhengi. Heimildir til að sökkva sér niður
í og nálgast þannig einstaklingana bak við orðin, líf þeirra og aðstæður.
Það er við slíkan lestur sem þessar heimildir njóta sín best, og við
hann opnast líka smám saman margt af því sem lesandinn þyrfti að
fá útskýrt ef hann leitaði bara uppi staka heimildarstaði um tiltekin
atriði.11
Þar sem þetta eru heimildir til lesturs frekar en leitar er því auð -
svarað, sem annars er orðin áleitin spurning um heimildaútgáfu, að
þær eiga heima á pappír frekar en vef. Læsilegar heimildir má skanna
fyrir vef en verða þó seinlesnar og laða ekki til þess samfellda lest-
urs sem prentuð útgáfa gerir með sínu skýra letri ásamt hóflegri sam-
ræmingu ritháttar og uppsetningar. Hins vegar má gefa út á vef það
efni sem notendum er ætlað að leita í frekar en lesa í heild, og þá
með leitarkostum sem taka fram hinum fullkomnustu atriðaskrám
prentbóka.12
helgi skúli kjartansson190
11 Sumt skýrist þó greiðlegar en annað. Aftur sæki ég dæmi í 14. bindi, viðauka úr
dagbókum þar sem útgefandi birtir skammstafanir óbreyttar. Hér þarf t.d. ekki
lengi að lesa til að sjá að „Jón í Dal“ og „J. Std.“ er einn og sami maður, Jón
Jónsson alþingismaður í Stóradal. Miklu torséðara er fyrir ókunnugan lesanda
að ummæli um „k.H.“ og „S.A.H.“ eigi við kaupfélag Húnvetninga (sem í raun
var bundið við austursýsluna) og Sláturfélag (síðar Sölufélag) Austur-Húnvetninga,
en sú tvískipting bændasamvinnunnar var nokkuð sérstök í þessu héraði.
12 Sbr. umræðu Davíðs Ólafssonar í Sögu 2009, 1. hefti, bls. 232, um prentaða eða
stafræna útgáfu „rits sem gerir kannski ekki ráð fyrir samfelldum lestri frá upp-
hafi til enda“. en stafrænt efni á nú varla heima annars staðar en á vef; diska-
útgáfa er hverfandi vettvangur, eins og t.d. sést á því hvernig öndvegisefnið
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 190