Saga - 2009, Side 222

víðara samhengi. Bókin gefur því góða innsýn í mótun og þróun miðborg-
arinnar um leið og gripið er niður í strauma og stefnur vestrænnar bygg-
ingarlistasögu: „víst er að það er okkur hollt að reyna að setja mótunarsögu
borgarinnar í víðara samhengi“, ritar höfundur í inngangi. Þetta eru orð að
sönnu og mikill kostur við bókina að hún fangar viðfangsefnið í alþjóðlegu
samhengi.
Uppbygging bókarinnar er mjög skýr og form hennar kemur sumpart
fyrir sjónir eins og fræðileg ritsmíð. Í inngangi er vandamálið skilgreint og spurn-
ingar lagðar fram, því næst eru helstu hugtök kynnt, þá kemur meginmál
og loks niðurstaða. Bókin er samt ekki hugsuð sem fræðibók í sjálfu sér, en það
er eins og arkitektinum hafi fundist hann þurfa að hafa haldbæra burðar-
grind til að halda verkinu saman. Með þessu móti tekst höfundinum að henda
reiður á þeim spurningum sem hann leggur upp með. Form bókarinnar segir
hins vegar ekki allt um efnistökin, því að sumu leyti er eins og höfundur sé
að reyna að rita og flétta saman tvær bækur í einu. Í fyrsta lagi skarpt ádeilu-
rit um þróun miðborgarinnar, þar sem fast er að orði kveðið um mistök borg-
aryfirvalda í tímans rás og handvömm í skipulagi, í öðru lagi kennslubók
þar sem höfundur er eins konar leiðsögumaður um byggingarlist sem leiðir
lesandann áfram með texta og vel völdum myndum og opnar augu hans
fyrir gildi og áhrifum byggingarlistar.
Hjörleifi er uppeldisgildi byggingarlistar hugleikið. Hann veltir fyrir
sér áhrifum, ábyrgð og uppeldishlutverki byggingarlistar og skrifar: „við
ættum því að hafa það hugfast að öll byggingarlist er áróðurskennd … við eig -
um að leitast við að áróðurinn verði jákvæður og stefni til lífsgilda sem göfga
og fegra mannlega tilveru“. Hann spyr jafnframt hvað sé falleg bygging og
hvernig við getum „komist út úr þeim ógöngum sem við erum stödd í og
fundið aftur frjóa leið að fallegri byggingarlist?“
Hjörleifur gefur ekki skýrt svar við þessari spurningu, en á fleiri stöðum
í textanum vísar hann óbeint í tvíþætta lausn vandamálsins. Hún felst í því
að byggja á virðingu og tilfinningu fyrir sögu og byggingararfleifð tiltekins
staðar annars vegar og tilfinningu fyrir staðbundnum eiginleikum viðkom-
andi staðar hins vegar.
Áhersla Hjörleifs á tilfinningu og virðingu fyrir staðbundnum eigin-
leikum tilekins staðar endurómar um sumt hugmyndir kenneths Frampton
um „Critical Regionalism“. Hugmyndir Hjörleifs um nauðsyn sögulegrar
nálgunar í byggingarlist eru hins vegar í anda Leons krier og fleiri arkitekta
og fræðimanna sem á sjöunda og áttunda áratugnum kynntu sögulega nálgun
á umhverfinu sem hið eina færa andsvar við módernisma. Þessi hugmynd
festi rætur víða og hefur sprottið upp í ýmsum formum á vestrænni bygg-
ingarlist á undanförnum áratugum. Allt frá hönnun og uppbyggingu heilla
hverfa með yfirborðskenndum formvísunum í evrópska byggingararfleifð
til enduruppbyggingar gamalla borgarhluta í sinni upprunalegu mynd, nán -
ast eins og um afsteypur og söfn væri að ræða.
ritdómar222
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 222