Saga - 2009, Side 236

eNDURFUNDIR. FoRNLeIFARANNSÓkNIR STyRkTAR AF kRISTNI -
HÁTÍÐARSJÓÐI 2001–2005. Ritstjórar Guðmundur Ólafsson og Steinunn
kristjánsdóttir. Rit Þjóðminjasafns Íslands 19 (2009). 119 bls. Útdrættir á
ensku, litmyndir og uppdrættir.
Í bókinni eru átta greinar eftir ellefu höfunda. Að auki ritar Margrét Hall -
grímsdóttir þjóðminjavörður inngang. Hér er skýrt frá nokkru af hinu helsta
sem kom í ljós við fornleifarannsóknir sem kristnihátíðarsjóður styrkti á ár-
unum 2001–2005 og eins við rannsóknir á árunum 2006–2008. Fjallað er um
Hóla í Hjaltadal, kirkjugarð og bein í keldudal í Skagafirði, kirkju bæjar -
klaustur, kirkjuhús í Reykholti í Borgarfirði, Skálholt og Skriðuklaustur. Bókin
er tekin saman í tengslum við sýningu í Þjóðminjasafni en stendur þó vel
fyrir sínu sem sjálfstætt fræðirit. Á sýningunni er líka fjallað um kaupstaðinn
Gásir og þingstaðinn á Þingvöllum en þessu er sleppt í bókinni; umfjöllun í
henni lýtur öll að kirkjunni, kirkjuhúsum, kirkjugarði, biskupsstólum og
klaustrum.
Á tímum sjálfstæðisbaráttunnar var kirkjunni og kirkjusögu jafnan sýndur
lítill áhugi en mikill áhugi var t.d. á heiðni. kirkjan og menn hennar töldust
hafa flutt til landsins óæskileg erlend áhrif og grafið undan sjálfstæði. Þessi
afstaða er gjörbeytt og þó varla vonum fyrr. Hið myndarlega fjögurra binda
verk, Kristni á Íslandi, og framlög úr kristnihátíðarsjóði sýna gjörbreytta
afstöðu og löngun til að bæta verulega úr. kaþólska kirkjan var alþjóðleg og
kannski tengist þessi nýi áhugi sívaxandi þátttöku Íslendinga í alþjóðlegu
samstarfi.
Fremsta greinin, „endurfundir“, er eftir Pétur Gunnarsson rithöfund.
Hann tengir efni greinanna sjö við nútímann og er oft hnyttinn, talar um
þjónustuíbúðir á klaustrum og að klaustrin hafi verið hreinsibúnaður síns
tíma og fleira skemmtilegt sem er líklegt til að gleðja áhugasama lesendur
og vekur kannski áhuga annarra á efni bókarinnar. Heitið Endurfundir mun
vera frá Pétri komið; bókstafleg merking „endurfundar“ er samkvæmt
orðabók, „það að finna(st) aftur“. Við erum slíkum endurfundum fegin, segir
Pétur, finnst fornleifar mikilvægar svo framarlega sem við finnum til skyld-
leika við líf horfinna kynslóða. Hann leitast við að draga þennan skyldleika
fram en dvelst ekki síður við það sem var frábrugðið, jafnvel skrýtið og
skemmtilegt. Þannig nefnir hann sífellt nýjar birgðir á miðöldum af mjólk
úr brjóstum Maríu, bann við giftingu í allt að sjöunda lið og annað slíkt sem
vekur líka áhuga.
Næst er grein Ragnheiðar Traustadóttur um rannsókn á Hólum og nefn-
ist „ekki í kot vísað“. Hún setur á oddinn merkilegt hús sem fannst. Það
mun vera frá 12. og 13. öld, er 4,5 m á breidd, 7,7 á lengd, að innanmáli, með
inngangi á báðum endum og stóð stakt. Ragnheiður telur að þetta hafi verið
stofa með bekkjum við langveggi og kallar húsið „funda- og veislusal“ eða
„veislu- og móttökusal“ og telur það hafa verið gert að norskri fyrirmynd
ritdómar236
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 236