Tímarit Máls og menningar - 01.11.2014, Blaðsíða 78

78 TMM 2014 · 4
Jón Karl Helgason
„Æsilegasta ofurhetja allra tíma“
Þroskabraut Þórs í bandarískum myndasögum
Á undanförnum áratugum hafa heiðin goð og gyðjur birst sjónum almenn­
ings víða um veröld í flestum þeim miðlum og listformum sem tækni­ og
samfélagsþróun nítjándu og tuttugustu aldar færði mannkyninu. Fram­
leiðsla þessa efnis einskorðast ekki við þær þjóðir Norður­Evrópu sem hafa
lengi litið á norræna goðafræði sem hluta af menningararfi sínum og sýnt
henni mesta ræktarsemi. Öflug fyrirtæki á sviði afþreyingar í Norður­
Ameríku og Suðaustur­Asíu hafa líka látið til sín taka á þessum vettvangi
og í mörgum tilvikum nær dreifing efnisins til allra heimshorna. Þekktasta
aðlögun af þessu tagi eru án efa myndasögurnar um The Mighty Thor en þær
fóru að birtast í tímaritum útgáfurisans Marvel Comics á sjöunda áratug
síðustu aldar. Áhrif þessara bandarísku sagna hafa verið gríðarleg. Þær
hafa ekki aðeins orðið efniviður sjónvarpsþátta, tölvuleikja og kvikmynda á
vegum Marvel heldur má greina bergmál þessarar framleiðslu á ólíklegustu
stöðum. Til að mynda er starfrækt í Mexíkó þungarokkshljómsveitin Mighty
Thor. Nýlega hefur Úlfhildur Dagsdóttir birt fróðlega grein hér í tímaritinu
um vinsælar kvikmyndir um Thor sem Marvel frumsýndi á árunum 2011
og 2013 og munu fleiri myndir vera í bígerð.1 Hér verður hins vegar varpað
ljósi á fyrstu myndasöguna um The Mighty Thor og tengsl hennar við eldri
myndasögur þar sem norræni þrumuguðinn lék stórt hlutverk. Í ljós kemur
að ýmis atriði úr fyrstu sögu Marvel fyrirtækisins um Thor höfðu skotið
upp kollinum í tímaritum annarra bandarískra útgefenda á fimmta og sjötta
áratugnum.
Sú hugmynd að gera Þór að amerískri ofurhetju er jafnan eignuð banda­
rískum gyðingi af rúmenskum ættum að nafni Stanley Martin Lieber (f.
1922), öðru nafni Stan Lee, ritstjóra hjá Marvel Comics. Fyrirtækið var
stofnað af Martin Goodman undir nafninu Timely Publications árið 1939
og varð á skömmum tíma stórtækt í útgáfu myndasagna. Meðal vinsæls
efnis sem Goodman gaf út á fyrstu árunum voru sögur um ofturhetjuna
Captain America en hann var hugarfóstur Jack Kirby (1917‒1994) og Joe
Simon (1913‒2011). Lee, sem starfaði hjá fyrirtækinu frá upphafi, kom einnig
að gerð þessara sagna en af öðrum persónum sem hann tók þátt í að skapa
á fimmta áratugnum má nefna The Mighty Destroyer og Jack Frost. Sköpun
Thors er rakin til þess að árið 1960 hóf DC Comics, helsti samkeppnisaðili