Tímarit Máls og menningar - 01.11.2014, Blaðsíða 18

Þ o r va l d u r G y l fa s o n
18 TMM 2014 · 4
vinnuna var mun meiri og heiftúðugri en stjórnin hafði gert ráð fyrir.
Síðan kom það eins og þruma úr heiðskíru lofti þegar dómsvaldið hérna
– lögfræðistéttin – sá sér leik á borði og kvað upp hinn furðulega úrskurð
um að kosningin til Stjórnlagaþings væri ógild á svo fáránlegum yfirskins­
forsendum að maður varð að setjast niður og fá sér banana til að átta sig á
ástandinu. Sem ég afhýddi bananann varð mér ljóst að þótt stjórnlagaráð
semdi bestu og skynsamlegustu stjórnarskrá allra tíma væri útilokað að hún
næði fram að ganga. Af hverju? Jú – af því bara. Meirihlutinn var ekki til
staðar.
Þorvaldur: Þú átt við meirihluta alþingismanna. En samt gáfu 32 þing­
menn út skriflegar yfirlýsingar um stuðning við nýju stjórnarskrána og lýstu
vilja til að afgreiða hana fyrir þinglok. Voru einhverjir þeirra þá að ljúga?
Þráinn: Loforð eru stundum létt í vasa. Meira að segja frá stjórnmála­
mönnum. Mér fannst mjög furðuleg afstaða margra bæði á þingi og utan
þings sem sögðu eitthvað á þá leið að það væri margt gott í stjórnar­
skrártillögum stjórnlagaráðs en bættu við „en það er líka margt sem ÉG
vildi laga.“
Stjórnarskrá, grundvallarlöggjöf þjóðarinnar hlýtur að vera málamiðlun,
samkomulag, og til að ná samkomulagi þarf ákveðna auðmýkt. Auðmýkt er
ekki það sem helst einkennir alla umræðu á Íslandi nú um stundir.
Allar þessar yfirlýsingar komu fyrir lítið. Það er lítill vandi fyrir stjórn­
málamann sem heitið hefur stuðningi sínum við að koma stjórnarskrá
gegnum þingið en síðan ekki staðið við orð sín að segja: Þetta var í sjálfu sér
ágætt en þessi drög urðu aldrei eins og ÉG vildi hafa þau og því fór sem fór,
og að ekki skyldi takast að afgreiða stjórnarskrá fyrir þinglok stafar augljós­
lega af því að það voru ekki nægilega margir að toga í sömu átt.
Ég veit ekki hvort einhverjir hafa verið að ljúga um afstöðu sína. Það eina
sem ég veit er að stuðningurinn reyndist ekki nægur og stjórnin heldur ekki
samtaka í þessu máli. Ég er sannfærður um að Valgerði Bjarnadóttur for­
manni stjórnskipunar­ og eftirlitsnefndar var fullkomin alvara með að koma
stjórnarskránni í gegn, og rýf vonandi engan trúnað með því að segja að í
samtölum mínum við Valgerði um haustið þegar ég var orðinn úrkula vonar
um að takast mætti að afgreiða stjórnarskrána var hún ennþá full af orku og
ákveðin í að koma þessu mikilvæga máli áleiðis.
Hugsanlega hef ég verandi ekki nema hóflega bjartsýnn séð það betur en
margir aðrir hversu veik staða stjórnarinnar var í raun og veru og meiri­
hlutinn tæpur – þegar meirihluti var yfirleitt fyrir hendi. Stjórnmála­
fræðingar framtíðarinnar þurfa ekki að leggjast í miklar rannsóknir til að
uppgötva þá staðreynd að það heila kjörtímabil sem ríkisstjórn frú Jóhönnu
Sigurðardóttur sat að völdum var þessi stjórn minnihlutastjórn en ekki
meirihlutastjórn meirihluta tímabilsins – og lífseigla hennar nokkurs konar
pólitískt kraftaverk.
Þorvaldur: Þegar ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vg undir forsæti