Tímarit Máls og menningar - 01.11.2014, Blaðsíða 28

Þ o r va l d u r G y l fa s o n
28 TMM 2014 · 4
framt til fækkun þingmanna, þar eð tillögu um fækkun mætti skilja á hinn
veginn: sem skilaboð um veikara Alþingi. Hvaða skoðun hefur þú á þingræði
okkar sem hagnýtri aðferð til að setja landinu lög?
Þráinn: Fulltrúalýðræði er kjarni okkar þjóðskipulags. Fulltrúaþing sér
um lagasetningu sem er tempruð með því að forsetinn getur skotið málum til
þjóðarinnar, og þar með virkjað beint lýðræði, fullveldisrétt fólksins, sem hið
endanlega úrskurðarvald. Mér finnst málskotsréttur forseta ekki hafa gefist
sérstaklega vel. Maður þarf ekki að vera stjórnmálafræðingur til að vita eða
sjá í hendi sér að tvennt er það sem hentar einstaklega illa í þjóðaratkvæða­
greiðslur: Fjárlög og milliríkjasamningar. Icesave­málið er hvorttveggja
í senn, fjárhagslegt spursmál og milliríkjasamningur. Sé einstaklingur
spurður að því hvort hann vilji frekar borga skuld sína við einhvern fjar­
lægan aðila eða bara sleppa því að borga þá eru yfirgnæfandi líkur á því að
svarið verði: Takk, ég vil heldur sleppa við að borga.
Hafi forsetinn talið að við gætum komist undan því að borga brúsann af
Icesave með því að segja nei við Icesave­samningum í þjóðaratkvæðagreiðslu
þá er hann ekki starfi sínu vaxinn. Hvað manninum gekk til með þessu
skil ég ekki og mun aldrei skilja, nema hann hafi ætlað sér að grafa undan
trúverðugleika sitjandi stjórnar – sem er tæplega að finna í starfslýsingu
forsetans, meira að segja ekki í núgildandi stjórnarskrá.
Málskotsrétturinn er ætlaður til þess að kalla inn beint lýðræði, þjóðina
sjálfa, sem að sjálfsögðu á að standa ofar en fulltrúaþingið, því að frá
þjóðinni er allt vald komið, þar með talið vald þingsins. Eftir að ég hef séð
óvönduð vinnubrögð forseta sem hikar ekki við að beita málskotsréttinum
er ég sannfærður um að þessi málskotsréttur á að vera hjá þjóðinni sjálfri, og
að núverandi stjórnarskrá er fullkomlega úrelt plagg í þessu efni og mörgum
öðrum. Ákveðið hlutfall atkvæðisbærra manna á að geta krafist þjóðar­
atkvæðis um önnur mál en fjárlög og milliríkjasamninga …
Þorvaldur: Nýja stjórnarskráin, sem kjósendur samþykktu í þjóðar­
atkvæðagreiðslunni 2012, kveður á um þetta.
Þráinn: … og það sem meira er: Allar þjóðaratkvæðagreiðslur eiga að vera
bindandi en ekki ráðgefandi. Þjóðin er yfirboðari þingsins en ekki ráðgjafi
þess. Þar fyrir utan finnst mér þessi fínafólksleikur á Bessastöðum vera jafn­
mikil tímaskekkja og kóngahald á öðrum Norðurlöndum. Ef menn telja samt
þörf fyrir einhverja forsetafígúru ættu forsætisráðherra, forseti Alþingis og
forseti Hæstaréttar að geta skipst á að bæta á sig móttökuskyldum forsetans
og öðrum viðvikum sem því starfi þyrftu að fylgja. Nóg er samt yfirbygg­
ingin hérna hjá okkur.
Þorvaldur: Fleyg urðu ummæli Styrmis Gunnarssonar, sem hann lét falla
í skýrslu til Rannsóknarnefndar Alþingis: „Ég er búinn að fylgjast með þessu
þjóðfélagi í 50 ár. Þetta er ógeðslegt þjóðfélag, þetta er allt ógeðslegt. Það
eru engin prinsipp, það eru engar hugsjónir, það er ekki neitt. Það er bara