Tímarit Máls og menningar - 01.11.2014, Blaðsíða 60

B e r g l j ó t S o f f í a K r i s t j á n s d ó t t i r
60 TMM 2014 · 4
má ætla að það verði heldur seinna þegar Björn ákveður að uppreisa hann
úr drykkjuskapnum og gerir hann að „metafórum“ (bls. 92) áætlana sinna:
Takist honum að vekja etasráðinu „kennd til næpu“ (bls. 92), kunni þjóðin
öll að fylgja í kjölfarið.
Ljóst er að persónu Halldórs og afstöðu Björns til hans fylgja sérstök
frásagnareinkenni. Meðal þeirra eru ýkjur í máli prests:
Og þar sem Etasráðið er vant að drekka ekki aðeins fyrir sjálft sig og land sitt, heldur
heilu þjóðirnar og heimsálfurnar, þá er svosem ekki von að mjög vel hafi farið á
með okkur í gegnum tíðina. […] Ekki leið á löngu þar til svefninn sótti Etasráðið
með þeim ægilegustu hrotum sem heyrst hafa á sunnanverðum Vestfjörðum. (bls. 74,
leturbr. mín)
Fyrir kemur líka að frásögn Björns af Halldóri fær yfir sig blæ hryllings­
sögunnar eins og þegar hann lýsir ófáum meinum sem hrjá etasráðið og
hann er sjálfur staðráðinn í að bæta með aðstoð sinnar Maríu: „iljarnar
sundurskornar“, „þarmarnir öll ein hnútaþemba“, með „tregan vallgang“, „Í
hársrótinni bar nokkuð á maðki“, „bak hans […] allt eitt syndandi vogmein
sem gröftur vall úr“, „tannholdið […] mjög þanið og stungið sárum“ og
„hlandblaðran ekki upp á sitt besta“ (bls. 93–94). En öllu þessu og öðru
ámóta lýsir Björn af nákvæmni vísindamannsins jafnframt því sem hann
tíundar af kostgæfni hvaða plöntuafurðir hafi verið nýttar til lækninga
meinanna og hvernig það hafi verið gert. Áhrifin verða sárfyndin og þeim er
fylgt eftir með næmum lýsingum á fráhvarfseinkennum drykkjumannsins.
Þegar Halldór rís upp úr volæði sínu, nýr og breyttur maður og tekur for­
ystu í öllum undirbúningi veislunnar góðu er ekki að undra að Björn sé fullur
eldmóðs og bjartsýni þó að ástandið í landinu hafi lítt skánað og manndauði
sé mikill. Eftir annasamt haust þar sem María, Scheving og Halldór hafa
vart unnað sér nokkurrar hvíldar við bruggun og matargerð, og Halldór
hefur raunar töfrað fram matreiðslubækur frá Lundúnum „með dulrænasta
hætti“ (bls. 115), stendur veislan loks fyrir dyrum um jól í Sauðlauksdal. En
þá koma afboðin hvert af öðru frá öllum þeim landsins fyrirmennum sem
boðið hefur verið til hennar.
Við bætist að sjálfir þremenningarnir sem verið hafa séra Birni til halds
og trausts eru morgun einn allir á brott. Það kann að hreyfa aftur „við að
selja sál sína“ skemanu í vitund lesenda – kannski líka draugasagnaskemanu
með séra Odd og sýslumann Wíum í eftirdagi − meðan þeir sjá klerkinn
rekja hvernig þyngslin sem ásóttu hann við upphaf sögu, hellast aftur yfir
hann. Ekki dregur þá úr að honum finnst hann staddur mitt í Infernó Dantes
og bíður þess í angist að verða hungurmorða einn, yfirgefinn og blindur
í sínum gamla yndisdal. Lesendur fá með öðrum orðum slíka gnótt í sína
blöndunariðju að þyrmt gæti yfir þá eins og gamla manninn.
En tíðinda­ og vonleysið sem vokir dögum saman yfir frásögninni undir
lokin, reynist svartalogn undan frískandi vindi. Skyndilega heyrast sköll