Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Síða 27

S k r í m s l i ð o g k a k ó b o l l i n n
TMM 2018 · 3 27
saga Mme de Villeneuve hafi þótt langdregin og gamaldags, að minnsta kosti
vék þessi gerð sögunnar fyrir mórölsku ævintýri sem ætlað var börnum.
Saga fyrir börn
Sú saga af Fríðu og Dýrinu sem bíómyndir, teiknimyndir og barnabækur
byggja á er endursögn af verki Mme de Villeneuve sem gerð var af samlöndu
hennar, Mme Jeanne-Marie Leprince de Beaumont (1711–1780). Eftir að
hjónaband hennar var ógilt starfaði Beaumont fyrst sem kennari hjá aðals-
fjölskyldu í Frakklandi og síðan hjá yfirstéttinni í Lundúnum. Hún var guð-
hrædd og mjög umhugað um að flétta saman fræðslu og skemmtun. Í þeim
tilgangi gaf hún út fjölmörg uppeldis- eða fræðslurit í samræðustíl, sem
hún kallaði Magasin. Árið 1756 gaf hún út Le Magasin des enfants ou Dia-
logue d’une sage gouvernante à ses enfants (Barnablaðið eða samtal viturrar
kennslukonu við nemendur sína), barnabók þar sem hún birti sögur og ævin-
týri sem hún taldi að gætu komið að góðum notum við starf sitt. Í þessari
bók spjallar kennslukonan Mlle Bonne við nokkrar ungar stúlkur á aldrinum
sex til tíu ára um siðferði, kurteisi og kynjahlutverk og segir þeim svo sögur
inn á milli máli sínu til stuðnings. Sagan um Fríðu og Dýrið er felld inn í 5.
samræðu þar sem Mlle Bonne byrjar á því að ávíta stúlkurnar fyrir að hafa
ekki þurft nema hálft korter til að koma í sig matnum því ekkert sé jafn slæmt
fyrir heilsuna og að borða of hratt. Bókinni lýkur á þessum orðum:
Ég á mér þá ósk eina, á þessari kveðjustund, að minningin um samtöl okkar muni
hjálpa ykkur að vera elskulegar og dyggðugar ungar stúlkur þar til að þið verðið, dag
einn, stoltar og ástríkar mæður.23
Hún gaf sögurnar út undir eigin nafni, stytti þær og breytti eftir þörfum í
þeim tilgangi að gera þær aðgengilegri fyrir börn og draga fram boðskap
þeirra. Þetta var í takt við anda upplýsingarstefnunnar á síðari hluta 18. aldar
en einn af þeim fyrstu sem notuðu ævintýri á þennan veg var Fénélon sem sá
um menntun franska krónprinsins við hirð Loðvíks 14. í lok 17. aldar. Sögur
hans voru gefnar út eftir dauða hans árið 1730.
Beaumont fylgir söguþræði Villeneuve en einfaldar hann og styttir umtals-
vert; hún lætur söguna enda með brúðkaupi Fríðu og Dýrsins og sleppir
löngum frásögnum af uppruna þeirra og fortíð. Hún breytti því sem hún taldi
geta truflað sína ungu áheyrendur eða leit á sem óþarfa.24 Útliti Dýrsins er
ekki lýst í smáatriðum og þótt það sé hræðilegt veit lesendinn ekki nákvæm-
lega hvað felst í þeim orðum. Dýrið spyr Fríðu ekki hvort hún vilji að það
sofi hjá henni heldur hvort hún vilji giftast sér sem er óneitanlega prúð-
mannlegri spurning. Fríða svarar af einlægni að það vildi hún gjarnan geta
en að því miður verði það aldrei, hins vegar verði hún ætíð vinkona Dýrsins
og það verði að láta sér það nægja. Hér er enginn ástaraukandi kakóbolli á
náttborðinu og heldur enginn draumaprins sem elskar Fríðu og hún elskar
TMM_3_2018.indd 27 23.8.2018 14:19