Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 118
H u g v e k j u r 118 TMM 2018 · 3 ríkisvaldsins, réttlæti og frelsi nægir ekki til að svara spurningum um veru- leika stjórnmálanna; t.d. spurningum um hvað fólk gerir þegar á hólminn er komið. Svara spurningum um viðbrögð fólks þegar það stendur andspænis kúgun og ofbeldi. Hver eru viðbrögðin þegar hætta steðjar að lýðræði og mann- réttindum? Býst það til varnar? Situr það hjá aðgerðalaust eða gengur jafnvel til liðs við öfgaöflin? Svar stjórnmálafræðinnar í Banda- ríkjunum eftir seinna stríð við slíkum spurningum var að innleiða hina vís- indalegu aðferð til að útskýra veruleika stjórnmálanna. Stjórnmálafræðin átti fyrst og fremst að rannsaka veruleika stjórnmálanna í fortíð, nútíð og líklegri framtíð. Allir stjórnmálafræðingar þyrftu að greina vandlega á milli tvenns konar spurninga um stjórnmál: Hvernig eiga stjórnmál að vera? og Hver er veruleiki stjórnmálanna í fortíð, nútíð og líklegri framtíð? Síðan ættu stjórnmálafræðingar að spyrja gagnrýninna spurninga um ástand stjórnarfars – miðaði það í áttina að því að láta hugsjónir rætast eða ríkti tvöfeldni í stjórnmálum; voru göfug markmið sett en veruleiki stjórnmál- anna allt annar? Gagnrýnin hugsun um stjórnmál nærist á spennunni á milli þess sem stjórnmál eiga að vera og þess sem þau eru. Á fyrsta námsári mínu í Bandaríkj- unum fékk ég semsagt innsýn í nýja ver- öld. Veröld stjórnmála á Vesturlöndum og veröld stjórnmálafræðinnar, fræði- greinar á krossgötum. Áhuginn á frama í íslenskum stjórnmálum hvarf eins og hendi væri veifað. Það var hreinlega ekkert spennandi lengur að verða stjórnmálamaður á Íslandi. Ég gekk inn í heim stjórnmálafræðinnar, inn í háskólasamfélag í Bandaríkjunum. Þar með var ég einnig orðinn þátttakandi í verðleikasamfélagi þar sem spurt var um hæfni og framlag en ekki um flokksskírteini, frændgarð eða klíku- bræður. Ég var orðinn frjáls til að skapa mér forvitnilegt líf. Ég vildi leita sann- leikans um stjórnmál, bæði hvernig þau ættu að vera og hvernig þau væru í veru- leikanum. Satt að segja var ég – og er enn – miklu forvitnari um möguleika og takmarkanir vísindalegra rannsókna um stjórnmál heldur en þá stjórnmála- fræði sem eingöngu fæst við hvernig stjórnmál eiga að vera. Gildakenningar eru þó vissulega ómissandi í stjórnmála- fræði til að greina hvaða gildi ætti að hafa í heiðri í stjórnmálum. Stjórnmálafræðin á ekki og getur ekki verið hlutlaus (e. neutral) – hverj- um einasta stjórnmálafræðingi á t. d. að þykja vænt um lýðræðið og réttarríkið. Standa gegn óvinum þess en vera í liði þeirra sem sýna réttlætiskennd sína í verki. Meginverkefni stjórnmálafræð- innar er hins vegar að rannsaka af hlut- lægni (e. objectivity) reynsluna af stjórnmálum, rannsaka veruleika stjórnmálanna – öðlast þann kjark og það vit sem Niebuhr kallaði eftir í Æðruleysisbæninni. Ég kom heim 1973 til að skrifa doktors- ritgerð. Ári seinna varð ég fastráðinn kennari í Háskóla Íslands við Náms- braut í þjóðfélagfræði sem stofnuð var árið 1970. Þar voru í upphafi þrír kenn- arar: Haraldur Ólafsson í mannfræði, Ólafur Ragnar Grímsson í stjórnmála- fræði og Þorbjörn Broddason í félags- fræði. Allir stóðu þeir mér miklu framar í að hugsa, kenna og skrifa á íslensku. Voru virkir þátttakendur í íslensku þjóðlífi, menningu og fræðastarfi. Þeir TMM_3_2018.indd 118 23.8.2018 14:19
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.