Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 19

S k r í m s l i ð o g k a k ó b o l l i n n
TMM 2018 · 3 19
komu út í Evrópu voru ævintýri meðal þeirra verka sem þar voru birt. Það var
einmitt í bók fyrir börn sem sú saga af Fríðu og Dýrinu sem við þekkjum hvað
best í dag var gefin út þegar hin franska Madame Jeanne-Marie Leprince de
Beaumont, barnakennari í Lundúnum, birti ævintýrið í bók sem ætluð var
ungum nemendum hennar. Þótt Madame Leprince de Beaumont væri ekki
höfundur verksins sem hún varð frægust fyrir er það henni að þakka að sagan
varð eins vinsæl og raun ber vitni. Beaumont fékk söguna að láni hjá annarri
franskri konu sem er lítt þekkt í dag þrátt fyrir mikil afköst í bókmennta-
heimi Parísar á 18. öld.2
Konur voru áberandi í frönsku bókmenntalífi á 17. og 18. öld, þegar
samkvæmis- og menningarlífið blómstraði sem aldrei fyrr við hirðir og í
heimahúsum í París, Versölum og víðar. Salónar voru samkomustaðir yfir-
stéttarinnar og þá var að finna í híbýlum heldri borgara. Þar hittist fólk sér
til skemmtunar, til að sýna sig og sjá aðra, vera á réttum stað á réttum tíma,
í réttum félagsskap. Vinsælustu salónunum var stjórnað af konum sem tóku
á móti gestum sínum, vinkonum og vinum, menntamönnum, listamönnum
og rithöfundum sem lásu verk sín – ljóð, leikrit, sögur og ævintýri – fyrir við-
stadda. Síðast en ekki síst stytti fólk sér stundir við skrif og samkvæmisleiki
af ýmsu tagi, svo sem mannlýsingar, kveðskap, bréfaskriftir og sögugerð. Í
bréfum frá 1677 má finna frásagnir af því hvernig konum við hirðina í Ver-
sölum var skemmt með upplestri ævintýra, og rétt fyrir aldamótin má lesa
hvernig sögurnar ganga í þessum góða félagsskap: „Það var farið að segja
sögur og það var ómögulegt að halda ekki áfram. Að lokum kom röðin að
mér og ég varð að segja sögu líka.“3
Það er því af mörgu að taka þegar litið er á bókmenntaflóruna sem tengdist
þessu umhverfi á einn eða annan hátt, en eitt af því nýstárlegasta sem sett
var á blað á þessum tíma voru ævintýrin sem farið var að semja undir lok 17.
aldar.4 Ævintýri voru sannarlega ekki ný af nálinni, því skrímslum, álfkonum
og ýmsum þjóðsagna- og ævintýraminnum bregður víða fyrir í frönskum
bókmenntum miðalda. Þær sögur þóttu ekki merkilegar eftir endurreisnina
þegar flestir rithöfundar kusu frekar að sækja innblástur og fyrirmyndir
langt aftur í aldir og þá helst til Grikkja og Rómverja. Ævintýraritun í Frakk-
landi í lok 17. aldar má því rekja til ákveðinnar uppreisnar gegn því viðhorfi
að rétta efniviðinn til listsköpunar væri ekki að finna í samtímanum og alls
ekki í því sem flokka mætti sem þjóðlegan eða franskan efnivið. Hins vegar
eru þau ævintýri sem sett voru á blað á þessum tíma mjög ólík þeim ævin-
týrum sem tilheyrðu munnlegri hefð; þangað mátti vissulega snúa sér í leit
að efniviði en sögunum var breytt og þær aðlagaðar því umhverfi sem þær
voru ætlaðar.5 Í þessu samhengi kemur nafn Charles Perrault alla jafna fyrst
upp í hugann.
Charles Perrault (1628–1703) fæddist í París. Hann tilheyrði borgarastétt
og var lögmaður eins og faðir hans. Honum leiddust þó lögmannsstörfin og
hann samdi ljóð og ýmislegt fleira sér til skemmtunar. Hann var lista- og bók-
TMM_3_2018.indd 19 23.8.2018 14:19