Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 114

H u g v e k j u r
114 TMM 2018 · 3
eins og kálfslifur,“ segir hann við sjálfan
sig, og fer að hugsa um kálfslifrina sem
amma hans eldaði fyrir hann þegar
hann var barn. Hann snýr tungunni í
munninum og finnst hann vera fullur af
smábeinum, við það rifjast upp leikir
hans í bernsku. Það er ekki fyrr en
skömmu síðar að hann finnur að „smá-
beinin“ eru í raun tennur. Hann sest
upp og sér um leið teiknarann Tignous
sem liggur látinn á bakinu, – í lögreglu-
skýrslu las hann síðar að Tignous hefði
enn verið með blýantinn lóðréttan milli
fingranna, listamaðurinn dó teiknandi.
Það verður löng þögn, blaðamaður-
inn hugsar ekki um neitt nema bakpok-
ann með bókum sínum og pappírum og
þrýstir honum að sér eins og gömul
kona sem er hrædd um að taskan verði
tekin af henni. Svo koma til hans tvær
samstarfskonur hans, grátandi en
ómeiddar. Annarri þeirra réttir hann
gemsann og biður hana að gera móður
hans viðvart. Það er ekki fyrr en hann
sér andlitið speglast í gleri gemsans að
hann gerir sér grein fyrir því að hluti
neðri kjálkans er á braut og stórt op í
staðinn. Rétt hjá heyrir hann sársauka-
stunur, það eru þá fleiri lifandi, hugsar
hann en furðar sig á því að sjálfur finni
hann hvergi til.
Eftir nokkra stund koma björgunar-
menn og bera hann út. Fyrir utan sér
hann risa í einkennisbúningi, sá lítur á
hann og segir: „Þetta eru styrjaldarsár.“
Á leiðinni í sjúkrahúsið rótar blaðamað-
urinn sífellt í bakpokanum til að leita að
sjúkrasamlagsskírteini sínu.
Eftir þessari frásögn að dæma var
þetta örlagaþrungna Augnablik á rit-
stjórnarskrifstofu Charlie Hebdo því
jafn ruglingslegt og óskiljanlegt og
önnur. Blaðamaðurinn leiðir hugann í
ýmsar áttir, sumar með öllu óskyldar, en
hann hugleiðir ekki samhengið, skop-
myndirnar af Múhameð spámanni, reiði
múslíma í kjölfarið, ritdeilurnar, morð-
hótanirnar … Hann hugsar heldur ekki
um það hvað af þessu kunni að leiða.
Niðurstaðan af þessu öllu er því sú að
Augnablikið sé í sjálfu sér óskapnaður
sem hönd verði ekki fest á, hvort sem
það er hversdagslegt eða dramatískt. Það
væri freistandi að gera undantekningar
með skáld, einkum þau sem yrkja
hækur, því þær eru ljóðlist augnabliks-
ins; kannske myndu þau hafa það eitt-
hvað á þessa leið:
Skurður á handlegg.
Munnur fullur af beinum.
Kálfslifur ömmu.
En jafnvel þau koma ekki skipulagi á
nema örlítinn hluta af óskapnaðnum.
Til að ráða gátuna þarf að velta fyrir sér
tímanum á annan hátt en þeir heim-
spekingar gera sem áður var vitnað í.
Sumir vilja skilgreina hann sem ævar-
andi nútíð, en það er hæpin lausn: enda-
laus röð af Augnablikum óskapnaðar
getur aldrei orðið nokkur merkingarbær
skepna, í honum getur aldrei orðið nein
merking. Því finnst mér ekki úr vegi að
leita heldur í smiðju Stóuspekinganna
fornu. Þeir voru efnishyggjumenn út í
æsar og litu svo á að ekkert væri í raun-
inni til nema efnislegir hlutir og líkam-
ar, og þá afstaða þeirra sín á milli. Sam-
kvæmt því ætti ekkert að vera til nema í
augnablikinu. En þeir gerðu einnig ráð
fyrir einhverju sem væri óhlutgert og
því ekki til en hefði samt einhverja aðra
tegund veru, það voru incorporalia, eða
„óhlutgervingar“. Á þann hátt skil-
greindu þeir rúmið, staðinn, tímann og
stundina, og svo hið fimmta, to lekton
eða „hið segjanlega“, en í því felst sá eig-
inleiki hluta og óhlutgervinga að hægt
er að tjá þá í mannlegu tungumáli, festa
á þá orð og setningar. Hin æðsta kate-
goría þessara efnishyggjumanna var því
ekki „veran“, þ.e. hlutirnir, heldur ti,
TMM_3_2018.indd 114 23.8.2018 14:19