Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 22

Á s d í s R . M a g n ú s d ó t t i r
22 TMM 2018 · 3
týri ævintýranna) og sama ár sendi hin nánast óþekkta Mme d’Aulnoy frá
sér þrjú fyrstu bindin af Contes (Ævintýri). Næsta ár hélt hún ótrauð áfram
og gaf út 4. bindið, og einnig fjögur bindi af Contes Nouveaux ou les fées à la
mode (Ný ævintýri). Talsverður munur er á frásagnarstíl og efnistökum Mme
d’Aulnoy og Perraults. Þau skrifuðu til að mynda bæði sögu um Öskubusku
árið 1697, þær fjalla báðar um unga stúlku sem fær ekki að fara á dansleik en
giftist svo konungssyninum vegna þess að hún er sú eina sem passar í týnda
skóinn. Ævintýri Mme d’Aulnoy – Finette Cendron – er mun lengra en frá-
sögn Perrault og hún fléttar söguna um Öskubusku inn í rammafrásögn í
spænskum stíl sem einnig var áberandi í skáldsögum hennar. Hún tekur sér
því meira frelsi en Perrault, prjónar framan og aftan við söguna og bætir við
dramatískum innskotum sem brjóta upp frásögnina auk þess sem hún dvelur
lengur við lýsingar af ýmsu tagi; ævintýri hennar endurspeglar þannig enn
frekar stíl og smekk þeirra áheyrenda sem hún skrifar fyrir en sögur Per-
raults. Einnig er kímnin sjaldan langt undan í sögunum.
Almennt séð eru sögur Mme d‘Aulnoy því í stíl við önnur skáldverk þessa
tímabils. Helstu sögupersónur hennar eru af konungaættum og alla jafna
göfugar, hugrakkar og góðar enda sagði málshátturinn frá 1690 að göfugur
uppruni tryggði góðan mann, „Bon sang ne peut mentir“.10 Sögurnar enda
allar á mórölskum nótum, eins og algengt var um ævintýri, þótt iðulega sé
lítið samhengi á milli sögunnar og boðskaparins sem hún virðist eiga að
flytja. Ef fólki af lægri stéttum bregður fyrir er það oftast ljótt á einhvern
hátt og höfundur gerir grín að borgarastéttinni í þessari íhaldssömu mynd
af samfélaginu sem hún dregur upp. Það er þó athyglisvert, að yfirleitt eru
kvenhetjur Mme d’Aulnoy ekki bara fallegar heldur líka gáfaðar og þær taka
málin í sínar hendur þegar foreldrar eða aðrir sem yfir þeim ráða reynast
þeim illa. Í heimi ævintýrsins er álfkonan fremst meðal jafningja og Nadine
Jasmin bendir á að í ævintýrum hennar sé álfkonan staðgengill höfundar;
höfundurinn er þá eins konar álfkona og penninn ígildi töfrasprotans sem
gerir allt mögulegt.11
Fríða og Dýrið
Áhugi á ævintýrum minnkaði ekki í Frakklandi á 18. öld. Þúsund og einni
nótt var snúið á frönsku af Antoine Galland í upphafi 18. aldar og í kjölfarið
voru fleiri ævintýrasöfn gefin út, til dæmis safnið Þúsund og einn dagur,
sem einnig átti að innihalda persnesk ævintýri í þýðingu Francois Pétis de
la Croix en er að öllum líkindum stæling, 12 Þúsund og eitt korter, Þúsund og
ein klukkustund, Þúsund og einn greiði, Þúsund og ein dilla, Þúsund og eitt
þvaður! Austurlönd og framandi heimar heilluðu lesendur og áheyrendur
og hinn skynsami Voltaire var einn þeirra sem spreyttu sig á þessu stutta
frásagnarformi þegar hann skrifaði, í anda upplýsingarinnar, heimspeki-
sögurnar Birting, Zadig og örlögin, Míkrómegas, o.fl. þar sem söguhetjan
TMM_3_2018.indd 22 23.8.2018 14:19