Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 48

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 48
S i g u r ð u r S k ú l a s o n 48 TMM 2018 · 3 Peter Hall leggur mikla áherslu á þetta atriði og talar um helgi línunnar (þ. e. að leika línu sem heild frekar en einstök orð). Þetta er í samræmi við það sem Helgi Hálfdanarson segir: „Þar [í stakhendunni] eru ljóðlínur ekki hnepptar saman tvær eða fleiri, með rími né annarri formreglu, svo að í rauninni er hver ljóðlína sérstök brageining.“14 Þetta er grundvallaratriði: Hver ljóðlína er í rauninni sérstök brageining. En auðvitað ber víða við að tvær línur (eða fleiri) tengjast saman í hugsun, í tilfinningu. Og í íslenskri þýðingu þar sem ljóðstafasetningu er beitt er stundum greinileg tenging milli lína (þ.e. þegar stuðlar og höfuðstafur fara saman). Þá þarf að þræða þær með því að fara bil beggja og hvorki höggva þær í sundur né buna þeim út í eitt. Leikarinn veit hvar ein lína endar og önnur tekur við og fléttar við hugsun eða tilfinningu persónunnar. Hér má einnig benda á hvað ljóðstafir eru flytjendum bundins máls mikil stoð, því alla jafna eru þeir á áhersluatkvæði, auk þess sem þeir eru mikil hjálp við að læra línur. Og úr því minnst er á línur og línulengd þá eru ekki allar línur jafnlangar hjá Shakespeare. Sumar eru stuttar, kannski bara með sjö atkvæði eða sex eða jafnvel enn færri. Hér er hugsanlegt að höfundur sé að gefa vísbendingu. Þegar lína er stutt getum við verið nokkuð viss um að Shakespeare vilji gefa til kynna dok eða þögn af einhverju tagi og það segir okkur eitthvað, venju- lega um ætlun persónunnar.15 Shakespeare notar einnig svokallaðar deildar línur í verkum sínum. Þá skipta tvær persónur (eða fleiri) einni línu á milli sín. Þar með er gefið í skyn að leikararnir taki umsvifalaust við hver af öðrum – að þar sé engin þögn. En að sjálfsögðu eru þetta aðeins vísbendingar, við getum aldrei verið hundrað prósent viss. Allt eru þetta möguleikar, ekki lög. Við verðum að láta reyna á þetta sjálf. Að lokum má nefna eitt atriði til viðbótar: andstæður (e. antithesis). Shake- speare hefur greinilega mikið yndi af að tefla fram andstæðum merkingum og myndum, þ.e. einu orði gegn öðru orði gagnstæðrar merkingar, eða orða- mynd gegn orðamynd. Hér má taka sem dæmi orð Hamlets: að vera eða ekki vera (to be or not to be) eða orð Hinriks fimmta: en dulbúa sitt spektar-eðli í hrjúfan berserks ham (Disguise fair nature with hard-favoured rage). Í öllum verkum hans úir og grúir af slíkum andstæðum. Og til þess að móta og skýra hugsunina þarf leikarinn að leggja áherslu á þessar andstæðu myndir. Hann þarf bókstaflega að teikna þær upp, setja þá orð gegn orði eins og segir hreint út í Ríkarði öðrum.16 Útgangspunkturinn er ávallt og ævinlega þessi spurning: Hvað er á seyði í textanum? Hvernig er hann í laginu? Hvað felst í línunni, í orðunum sjálfum? Hvernig er þeim raðað saman? Hvaða orð bera áherslu og hvers vegna? TMM_3_2018.indd 48 23.8.2018 14:19
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.