Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Síða 124

U m s a g n i r u m b æ k u r
124 TMM 2018 · 3
en náið og breiðir þannig yfir samkyn-
hneigð Anthonys.
Systir Jóhanna er býsna vel smíðuð
persóna, hún er sjálfstæð og gáfuð og á
ýmsan hátt leikur höfundur sér
skemmtilega með þær staðalmyndir sem
við höfum sennilega flest af nunnum.
Hún er t.d. ágætur bílstjóri og hefur vit
á bílum, sem kemur sér vel í Íslandsferð-
um hennar, og tónlist leikur nokkuð
stórt hlutverk í persónusköpun hennar.
Það er þó ekki sú trúarlega tónlist sem
maður ætti kannski von á, systir
Jóhanna María er mikill bítlaaðdáandi
og leggur í seinna ferðalag sitt vopnuð
litlum vasaspilara með bítlalögum.
Hundurinn sem bíður hennar heima í
klaustrinu heitir meira að segja George
Harrison!
Sem spennusaga er Sakramentið tvö-
föld í roðinu. Annars vegar er systir
Jóhanna María í hefðbundnu hlutverki
spæjarans sem rannsakar glæpamál. Þar
er vísað í hefðina á margvíslegan hátt,
aðstoðarmaður hennar, ungur Íslend-
ingur sem heitir hvorki meira né minna
en nöfnum tveggja postula, Páll Péturs-
son, er dæmi um þetta. Á hinn bóginn
kemur í ljós undir lok sögunnar að
„glæpirnir“ eru fleiri en virðist við
fyrstu sýn. Það sem lesandi og allar per-
sónur sögunnar hafa haldið vera sjálfs-
morð barnaníðingsins séra Ágústs Frans
reynist vera manndráp – og banamaður
hans sögumaðurinn systir Jóhanna
María. Þetta er ekki óþekkt bragð í
glæpasögum og nægir að minna á Agötu
Christie og sögu hennar The Murder of
Roger Ackroyd sem hefur komið út í
tveimur íslenskum þýðingum. Þar
kemur í ljós í lokin að fyrstu persónu
sögumaðurinn er einmitt sjálfur morð-
inginn.
Og þá vakna ýmsar spurningar í huga
lesandans, um sekt og sakleysi, hefnd og
réttlæti. Það er ekki laust við að hugur-
inn hvarfli til nýlegrar íslenskrar skáld-
sögu, sem þó er að öðru leyti eins ólík
Sakramentinu og hugsast getur, Kötu
eftir Steinar Braga. Þar segir af móður
sem stígur yfir öll mörk samfélagsins og
hefnir dóttur sinnar, sem hefur verið
myrt eftir hrottalegt kynferðisofbeldi,
með því að drepa ofbeldismennina.
Systir Jóhanna María hefnir líka fyrir
fórnarlömb kynferðisofbeldis, en hefnd
hennar er ekki opinber, hún gengst aldr-
ei við henni. Hún iðrast heldur ekki
gjörða sinna og skriftar aldrei eða játar
synd sína fyrir neinum, eins og kannski
mætti ætla af konu í hennar stöðu. Und-
irrituðum er ekki alveg ljóst til hvaða
sakramentis titill sögunnar vísar, það er
hægt að útiloka þau flest, því systir
Jóhanna María skriftar ekki og hún
reynir ekki einu sinni að fá aflausn fyrir
syndir sínar. Það eina sem hún iðrast er
að hafa ekki gert það sem hún gerði af
réttum ástæðum, ekki af „umhyggju
fyrir fórnarlömbum hans eða brennandi
þörf fyrir að stöðva hann“ (345), heldur
vegna þess að hún þolir ekki að „bera
lægri hlut í stríði“ þeirra (346). Og þá
má spyrja hvort það sé bara einstakling-
urinn og kynferðisbrotamaðurinn séra
Ágúst sem hún hrindir niður úr turnin-
um eða hvort hann sé að einhverju leyti
staðgengill fyrir kúgara hennar, kardín-
álann, og jafnvel fyrir kirkjuna sem
stofnun.
Þótt systur Jóhönnu Maríu sé kær-
leikurinn hugleikinn þá einkennist sam-
band hennar við guð ekki af kærleika
eða auðmýkt. Og undir lok sögunnar fer
hún langt með að afneita sjálfri trúar-
játningunni.
Ég hef beðið til þín af öllum mætti, ég
hef iðrast, ég hef ályktað að heimurinn
væri betur settur án mín. Ég hef leitað en
ekki fundið, og fyrirgefningin er alltaf
handan seilingar. Í myrkviðum hugans
leynast hætturnar. Þegar ég lauga andlitið
TMM_3_2018.indd 124 23.8.2018 14:19