Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Page 8

H e l g a K r e s s
8 TMM 2018 · 4
hvernig henni, önnum kafinni sveitakonu, endist tíminn til að yrkja ljóð,
segir hún:
Nú á tímum á sveitakona með börn yfirleitt engar tómstundir. Ég hef ekki tíma til
að sinna skáldskap, skrifa því setningu og setningu á stangli milli þess að ég hleyp
til verka. Hafði heldur aldrei verulegan áhuga á ljóðlist, en langaði til að fást við
óbundið mál. Fann þá að mig skorti bæði hæfileika og menntun. Þá var ég rúmlega
tvítug. Hef aldrei haft trú á mér sjálf – en yrki mér til hugarhægðar.
Þegar hún er spurð hvar fyrstu kvæði hennar hafi birst segir hún aðeins:
„Nokkur kvæði komu í Eimreiðinni fyrir mörgum árum. […] Þetta voru
æskuverk.“
Athyglisvert er að í „Morgunljóði“, því fyrsta sem eftir Jakobínu birtist
á prenti undir nafni, er ljóðmælandi hvort tveggja í senn kona og skáld, og
sviðsetur sig þannig strax í upphafi: „Ég hrópa mitt ljóð út í húmið.“ Eins
og stokkin út úr Íslendingasögum hvetur hún karlinn til dáða, til að „hrista
af sér drungann“, og býðst meira að segja til að snúa honum bogastreng úr
hári sínu fyrir örvar hans.7 Í þessum fyrstu baráttukvæðum er sjónarhornið
konu, og sama er að segja um þau næstu, sem einnig birtust í Þjóðviljanum,
„Vor í Garði“, 5. júlí 1953, og „Hugsað til Hornstranda“, 26. júlí 1953, en með
því síðarnefnda sló hún rækilega í gegn sem ákvæðaskáld: „Níðings iljar alla
daga brenni / eldur ljóðsins míns.“8
Næst birtust ljóð eftir Jakobínu í Ljóðum ungra skálda 1944-1954 sem
Magnús Ásgeirsson ritstýrði og komu út hjá Helgafelli 1954. Jakobína er þá
komin nokkuð á fertugsaldur og því á mörkum þess að geta talist ung, enda
með elstu skáldum sem eiga ljóð í bókinni, sautján körlum og þremur konum.
Í skáldatali aftast segir um Jakobínu að hún hafi birt ljóð í blöðum og tíma-
ritum, „ádeilurömm ‚landvarnarljóð‘“ og sé hún þegar þjóðkunn af þeim.
Þar sem þau kvæði muni vera að koma út í öðru ljóðasafni kveði við „mildari
tón í ljóðunum sem hér birtast,“ en það eru „Til föður míns“, fremst, síðan
„Vökuró“ og „Fimm börn“, öll um yrkisefni sem hæfa konum.9
Það liðu þó sex ár þar til Kvæði komu út hjá Máli og menningu árið 1960.
Í bréfi sem annar ritstjóri bókarinnar, Sigfús Daðason, skrifaði Jakobínu,
og dagsett er 28. apríl 1960, kemur fram að hún hafði valið bókinni nafnið
„Hugfró“, með augljósri vísun í fleygar ljóðlínur Páls Ólafssonar: „Ég yrki
mér til hugarhægðar, / en hvorki mér til lofs né frægðar,“ sem hún einnig
vitnar til í viðtalinu við Nönnu Ólafsdóttur.10 Þessu nafni höfnuðu ritstjór-
arnir og Sigfús skrifar:
Ég er á sama máli og Kristinn Andrésson að Hugfró væri ekki heppilegt nafn á ljóða-
bók yðar. […] Persónulega held ég færi vel á því að kalla bókina einfaldlega Kvæði,
það er alveg tilgerðarlaust nafn, og mér sýnist þér séuð mér sammála um það, að
ekkert sé athugavert við að fyrsta ljóðabók sem skáld sendir frá sér heiti hlutlausu
nafni.11
TMM_4_2018.indd 8 6.11.2018 10:22