Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Side 60

H a l l a Þ ó r l a u g Ó s k a r s d ó t t i r
60 TMM 2018 · 4
Síðan eru norm og valdastöður innan hvers hóps. En efst í valdapíramída
okkar vestræna heims trónir karlmaðurinn, hvítur og gagnkynhneigður,
ekki satt?
Við fáum völd af ýmsu – félagslegt samhengi, persónuleg saga og sjálfs-
mynd (kyn, kynþáttur, kynhneigð o.s.frv.) skipta þar yfirleitt gríðarmiklu
máli. Ef allt annað er jafnt trónir hvíti, gagnkynhneigði karlmaðurinn efstur.
En allt annað er bara sjaldnast jafnt. Karlmaðurinn getur til dæmis verið
ærulaus af einni eða annarri ástæðu. Og í þessari hírarkíu valdaþátta er
allt þetta samt undirskipað fjárhag viðkomandi. Það er enginn einn þáttur
sem ræður nærri jafn miklu um völd okkar og það hversu mikla peninga
við eigum eða höfum aðgang að. Og ekkert sem kemst nærri því. Þú kaupir
þig ekki alla leiðina út úr því að tilheyra ofsóttum jaðarhópi – hvort sem þú
ert gyðingur eða transkona – en þú ferð samt andskoti langt ef þú átt nóg
af peningum og getur endað í allt öðru sólkerfi en einhver hvítur gagnkyn-
hneigður verkakarl. Auk þess er ótrúlega stór hluti af ídentítetsmismunun
samfélagsins einfaldlega byggður inn í kapítalið – launamunur stéttanna er
ekki fáein heldur fleiri hundruð prósent og þar eru kvenna- og útlendinga-
störfin á botninum.
Eitt af vandamálum ídentítetspólitíkurinnar er líka að þegar hún notar
orðin hvítur og gagnkynhneigður og karlmaður og sís sem hnjóðsyrði þá
rýfur hún þá samstöðu sem hinum undirskipuðu samfélagsins er nauðsynleg,
ætli þau að fella samfélag ójafnaðarins. Við erum ótrúlega mörg sem höfum
því sem næst ekkert um líf okkar að segja – erum valdalaus.
Ekkert af þessu breytir svo því að flestar ríkar konur eiga ekki peningana
sína sjálfar – Melania á auðæfi sín í Donald og er honum undirskipuð – og að
verkakonur sitja oft uppi með kvöldmatinn, uppvaskið og þvottavélina þegar
vinnudeginum lýkur. Og það breytir heldur engu um þá fordóma sem trans-
fólk eða samkynhneigðir eða útlendingar eða hörundsdökkir mæta í sínu
daglega lífi. Og það þarf tungumál og orðræðu sem tekst á við þetta – en ekki
á kostnað þess að við gerum lítið úr hinu (eða hinum), einsog oft er raunin.
Talandi um uppvask og heimilisstörf. Mig langaði aðeins að tala um fjöl-
skylduna við þig. Í bókinni eru nokkrar senur þar sem Hans Blær kemur
hræðilega fram við mömmu sína. Eins og það skipti engu máli að þetta sé
mamma hánar, sem elskar hána skilyrðislaust, hún sleppur ekki við and-
lega tilraunastarfsemi. Þegar ég las þær senur komst ég næst því að hugsa
að Hans Blær væri illt.
Hans Blær situr náttúrulega uppi með móður sem lét hána alltaf þykjast
– ekki vegna þess að hún væri vond heldur vegna þess að annað var einfald-
lega varla í boði. Hún skildi ekki hvað barnið hennar var og það er ekkert í
heiminum mannlegra en að loka augunum fyrir því sem við skiljum ekki og
láta einsog það sé bara ekki til. Af því það kostar átök, kostar hugrekki og við
erum ekki alltaf hugrökk – við erum breysk. Sennilega er það höfuðástæðan
TMM_4_2018.indd 60 6.11.2018 10:22