Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Side 69

„ D r a u m u r i n n u m f é ð í S a u ð f r í ð a r s v e i t “
TMM 2018 · 4 69
Fleiri dæmi rekur Benedikt um það hvernig Sigurður smali lét hagsmuni
kindarinnar stjórna viðhorfum sínum í einu og öllu og koma ekki allskostar
á óvart viðhorf smalans til tófunnar. Benedikt skrifar:
Sigurður brenndi óskaplegri heift á tófuna og lærði utan að allar sögur um fórnir og
þjáningar sinna kæru vina í viðskiptum við þennan miskunnarlausa óvin. Sigurður
gat þó aldrei drepið tófu, en þegar einhver vann greni varð hann svo glaður að hann
hefði viljað fara og segja hverri kind frá þessu þjóðhetjuverki.
Sigurður var orðvar maður og blótaði ógjarnan, en erti andskotann með því að
uppnefna hann og kalla hann démota. Þegar hann þurfti að blóta tófunni notaði hann
þetta uppnefni og óspart stundum. Svo lifði hann það að farið var að rækta tófur og
gefa stórgripsverð fyrir tófuhvolpa, þá varð hann sem orðlaus af undrun og kvaðst
aldrei hafa búist við því að menn tækju upp á öðru eins athæfi og rækta tófudémotann.
Ekki hefur maður lengi lesið í þessum þætti af Sigurði smala þegar grunur
vaknar um að hér sé ekki einungis verið að segja kátlegar gamansögur af
skrýtnum kalli, heldur sé hér um að ræða þátt um dyggðir, eftirbreytnivert
og fagurt mannlíf; hér sé okkur bæði bent og kennt. Á mann leita hugsanir
um góða hirðinn sem leitar að týnda sauðinum óþreytandi, og um leið hinn
hjarta prúða smælingja og heilaga einfeldning – en það er algengt í bók-
menntum að láta Krist birtast okkur í slíku gervi; jesúgervingar eru slíkir
menn kallaðir og verður ekki betur séð en að Sigurður sé einn slíkur, um leið
og Sigurður er holdgervingur alls þess besta sem Jökuldalurinn táknar í huga
höfundarins sem þá var raunar fyrir allmörgum árum fluttur til Reykjavíkur;
„sæludalur, sveitin best …“ Og smám saman skiljum við að hér eru rituð
minningarorð um það Ísland sem horfið er höfundi fyrir fullt og allt og hann
tregar alla stund. Allt sem jesúgervingurinn og góði hirðirinn Sigurður gerir
verður til góðs og í lok þáttarins birtist hann sögumanni í draumi og gefur
honum bendingu um að gera það sem hann langar og það verður honum og
raunar allri sveitinni til gæfu – um er að ræða kaup á graðhesti af Sigurði
Jónssyni frá Brún.
Þátturinn af Sigurði smala er alllangur og er meðal annars helgaður sögum
af afburða smalamennsku Sigurðar. Benedikt lýsir Sigurði svo að hann hafði
verið með lægri meðalmönnum og grannholda og allir hafi gert ráð fyrir því
að hann væri ekki kvensterkur, sem kallað er. Benedikt segir hann hafa verið
hreinlátan mann þótt hann hafi ekki klæðst góðum flíkum en um vitsmuni
hans skrifar Benedikt: „hann var að eðlisfari greindur maður, en greind hans
var aldrei slegin hinum minnsta þekkingarneista.“
Í lok þessa frásöguþáttar eða mannlýsingar – eða kannski við eigum að
kalla þetta smásögu – gerir svo Benedikt tilraun til að draga saman það sem
hann vill árétta:
Þannig lýkur hér að segja frá þeim manni sem átti enga ævisögu. Sjálfsagt vilja ein-
hverjir þar um bæta. En Saga Sigurðar er saga fyrir því. Hún er sagan um sögu, sem
í senn er bæði mikil og lítil, og hún heldur þeim einkennum á öllum sviðum hans
TMM_4_2018.indd 69 6.11.2018 10:22