Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Page 125

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2018 · 4 125
ekki síst ást og ástarsorg. Virkni skáld-
skapar og skapandi skrifa er þó alltaf
ótvírætt í brennidepli. Nær allar persón-
urnar fást við einhvers konar ritstörf og
velt er upp ýmsum tilvistar- og siðferðis-
legum spurningum sem þeim tengjast:
Hvað gerist ef saga okkar er, eða er ekki,
færð í orð? Lifum við áfram í textanum
en týnumst að sama skapi ef enginn
ritar sögu okkar? Hver má skrifa sögu
hvers og á hvaða forsendum? Allt eru
þetta krefjandi álitaefni og að vissu leyti
tímalaus en þau eiga þó ekki síst við nú
á tímum rafrænnar tjáningar þegar allt
og ekkert fer á netið og verður þar
mögulega að eilífu.
Sjálfsmeðvitund skáldsögunnar birt-
ist meðal annars í formgerð hennar og
óvissu um uppruna eða „eiganda“ text-
ans hverju sinni. Móðurhugur skiptist í
þrjá meginhluta: „Vefdagbók Ingu“,
„Ævisögu Abels“ og „Skáldskap Theo-
dóru“. Fyrsti hlutinn samanstendur af
vefdagbókarfærslum Ingu á tveggja
mánaða tímabili, frá því að hún hittir
Abel í fyrsta skipti í raunheimum og þar
til hann hverfur og hún ákveður að
binda enda á líf sitt. Annar hlutinn er
sjálfsævisaga Abels sem Inga vinnur upp
úr tölvupóstum og skilaboðum sem fóru
á milli þeirra áður en þau hittust í
Providence, í þráhyggjukenndri tilraun
til að kynnast Abel betur og skapa nánd
þeirra á milli. Báðir þessir textar eru, að
því er virðist, teknir upp óbreyttir frá
Ingu og felldir inn í skáldsöguna. Loks
er þriðji og síðasti hlutinn, eins og titill-
inn gefur til kynna, skáldskapur Theo-
dóru sem fjallar um hvað gerðist, eða
hefði getað gerst, eftir hvarf Abels.
Þegar upp er staðið er þó vel mögu-
legt að öll bókin, ekki bara þriðji hlut-
inn, sé runnin frá Theodóru – að það sé
hún sem setji hana saman og skrifi hana
jafnvel að hluta eða heild. Inn í sögur
Ingu og Abels fléttast síðan frásagnir af
fleiri persónum, svo sem Jerome, sem
Abel elskar en getur ekki átt út af fyrir
sig, og rithöfundinum Lionel sem ein-
angrar sig í kofa úti í skógi, og eftir því
sem innar dregur í völundarhús frá-
sagnanna verður óljósara hver segir frá,
hver stýrir framsetningunni og á hvaða
forsendum. Ólíkir hugir renna saman
og hugmyndir um höfund og eignarrétt
hafa lítið gildi.
„Til að vera góður ljóðaþýðandi þarf
að leggja eigið sjálf til hliðar og verða
það skáld sem samdi upprunalega
kvæðið,“ segir Inga við Foster vin sinn
og líklega eiga þessi orð hennar um
samruna hugvera í texta vel við um það
viðhorf sem er áberandi í Móðurhug:
„Raddir flakka milli huga. Það er hægt
að leyfa öðrum röddum að streyma inn
og láta hugsunina flæða með. Þá hættir
þýðandinn að vera túlkandi og fer að
mæla réttri röddu á annarri tungu.“ (bls.
33–34) Vandamálið er hins vegar að
tveir hugir geta aldrei runnið fullkom-
lega saman og þýðandinn getur aldrei
orðið skáldið sjálft eða mælt „réttri
röddu“, sama hvað hann reynir. Inga
lifir því í blekkingu, sér í lagi varðandi
eigin getu til að miðla rödd Abels.
***
Samskipti Ingu og Abels fara eingöngu
fram á netinu fyrir utan dagana í Provi-
dence; skömmu eftir það hverfur Abel
og Inga sér hann aldrei aftur. Í hennar
augum er hann þó enn til – enda hefur
vinátta þeirra aldrei grundvallast á „þrí-
víðum“ samskiptum og raunar upplifir
hún samvistir þeirra í Providence sem
vonbrigði. Til að nálgast Abel ákveður
hún fyrst að skrifa ævisögu hans en
síðar gengur hún enn lengra og hverfur
úr raunheimi yfir í þann rafræna; hún
eyðir öllum færslunum úr vefdagbók-
inni öðrum en þeim sem tengjast Abel,
TMM_4_2018.indd 125 6.11.2018 10:22