Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2022, Qupperneq 27

VAlgERðUR STEFáNSDóTTIR
26
Miðað við athugasemdir í manntölum og umsagnir í kirkjubókum höfðu
margir nemenda Páls misst heyrn. þeir höfðu því náð að tileinka sér mál og
þroska stöðvar í heila sem fást við tungumál. Yfirleitt voru þeir unglingar
eða ungt fólk, 10–25 ára, þegar þeir hittu aðra heyrnarlausa og gera má ráð
fyrir að flestir hafi haft grunn í íslensku. Páll gæti hafa lært eitthvað í dönsku
táknmáli á meðan hann dvaldi í Kaupmannahöfn í fyrra skiptið en skrif hans
benda þó ekki til þess að hann hafi náð færni í því. þó gæti hann hafa notað
dönsk tákn (bendingar) að einhverju leyti í samskiptum sínum við nemendur
í kennslustundum en líklegast er að fingrastöfuð íslenska hafi verið ráðandi
fyrstu árin.
Eins og fram hefur komið bættist Kristján Jónsson, sem lært hafði í
Kaupmannahöfn, í hópinn sem vinnumaður og aðstoðarkennari í fjarveru
Páls frá árinu 1871. Hann kenndi nemendum bendingamál og fingramál og
auk þess sveitavinnu utan kennslustundanna.92
á heimilinu hjá Páli var heyrandi fólk í meirihluta. líklegt er að mál-
gerðin hafi orðið fyrir áhrifum af félagstengslum með heyrandi yfirráðum
og einkennst af mismunandi kunnáttu heyrandi fólks sem notaði málið.93
Fingrastöfuð íslensk orð og íslensk setningagerð hefur líklega verið ráðandi
en auk þess er eðlilegt að notaðar hafi verið aðstæðubundnar bendingar og
náttúrulegt látbragð sem fylgir venjulegum samskiptum á rödduðu máli og
líkt hafi verið eftir athöfnum, verklagi og handtökum við notkun áhalda.
Miðað við þessar vangaveltur hefðu auk fingrastafrófs verið notuð til-
tölulega fá handform, táknrýmið verið stórt, bendingar verið mikið notaðar
á raunverulega staðsetningu persóna og staða, sem byggðu á sameiginlegri
þekkingu. Sama táknið verið notað með mismunandi merkingu eftir því í
hvaða samhengi það var notað og því ekki skilist án samhengisins. líklegt
er að málfræðin hafi verið líkari raddmálsmálfræði en táknmálsmálfræði eins
og hún er í dag. Victoria Nyst bendir á að í táknmálum, sem eru notuð í
blönduðum samfélögum döff og heyrandi, þróist ekki sammyndun og aðrar
flóknar formgerðir þar sem þær séu heyrandi fólki erfiðar.94 Sammyndanir
og próformasagnir hafa því sjaldan eða aldrei komið fyrir og sama hefur gilt
um áttbeygingarkerfi sagna.95
92 Páll Pálsson, „Heyrnar- og málleysingjaskólinn á Prestbakka“, bls. 140.
93 Sbr. Annelies Kusters, „Deaf gain and Shared Signing Communities“, bls. 293;
Ulrike Zeshan og Connie de Vos, „Introduction“, bls. 11; Susan goldin-Meadow,
„Watching language grow“, bls. 2271–2272; William Washabaugh, „The Organiza-
tion And Use Of Providence Island Sign language“, bls. 88–89.
94 Victoria Nyst, „Shared Sign languages“, bls. 564.
95 Sbr. Ulrike Zeshan og Connie De Vos, „Introduction“, bls. 10–12.