Úrval - 01.06.1952, Síða 35

HVERNIG DÝRIN SKIPTA LITUM
33
sanna er, að litarbreytingin or-
sakast af hitabreytingu eða
breytingu í taugakerfi dýrsins,
og að það er aðeins tilviljun, ef
liturinn verður sá sami og á um-
hverfinu. Litarbreyting kame-
ljósins er sennilega álíka mikil
verndarráðstöfun og roði á
meyjarvanga. Yfirleitt er
„verndarlitur" landdýra mjög
ofmetinn.
Öðru máli er að gegna um
fiskana. Fiskifræðingurinn F. B.
Summer komst að því með til-
raunum við Scripps hafrann-
sóknarstofnunina í Kaliforníu,
að sumir fiskar eru gæddir
furðulegum hæfileika til að taka
á sig lit umhverfisins. Hann setti
gráan steinbít í fiskibúr með
svarta veggi og botn og eftir
fáa daga var steinbíturinn orð-
inn kolsvartur. Síðan var hann
fluttur í hvítt búr og þá lýstist
hann svo mjög á einni viku, að
greina mátti ljósrautt blóðið
gegnum hálfgagnsætt roðið.
Blindir fiskar breyta ekki lit
eftir umhverfinu; það er ber-
sýnilega sjónin, sem litarbreyt-
ingin byggist á. En bakgrunn-
urinn er ekki eina vísbendingin.
Summer sannprófaði það á eft-
irfarandi hátt: Fiskur í hvítu
búri varð eins ljós og hann gat
framast orðið jafnvel við mjög
daufa birtu. Aftur á móti varð
hann dökkgrár í dökkgráu búri,
þótt birtan væri svo sterk, að
veggir og botn endurköstuðu
meira ljósi en hvíta búrið í
daufri birtu. Skýringin á þessu
er auðvitað sú, að liturinn fer
ekki eftir ljósmagninu sem end-
urkastast, heldur hlutfallinu
milli ljóssins sem kemur að ut-
an (frá himninum) og þess ljóss
sem endurkastast (frá búrinu).
Summer sannprófaði einnig, að
efri og neðri helmingur augans á
ólíkan þátt í litarbreytingunum.
Hann útbjó gleraugu, sem hægt
var að festa á fiskinn með því
að svæfa hann á meðan. Þegar
hann festi á hann gleraugu, sem
byrgðu sjón neðri helming augn-
anna þannig að fiskurinn sá ekki
botn eða veggi búrsins, varð
hann svartur, jafnvel þótt hann
væri hafður í hvítu búri, og með
því að byrgja sjón efri helmings
augnanna þannig að hann sá
ekki himininn, varð hann ljós
áfram, jafnveí þótt hann væri
settur í svart búr.
Summer tók sér næst fyrir
hendur að rannsaka, hve mikil
vernd fiskunum er í litarbreyt-
ingunni. I stórt, grunnt, svart
búr setti hann tvo hópa af sílis-
tegund, sem á ensku nefnist
,,killifish“. Annar hópurinn
hafði verið í hvítu búri og var
ljós á lit, hinn hafði verið í
svörtu búri og var dökkur. Ljósu
og dökku sílin blönduðust sam-
an og syntu í einni torfu, en
ljósu sílin sáust miklu greinileg-
ar í svörtu búrinu. Því næst
setti Summer mörgæs í búrið.
Hún stakk sér undir eins í ætið,
og þegar tilrauninni var lokið,
hafði hún étið 293 síli, og voru
74 af hverjum 100 ljós.
5