Úrval - 01.06.1952, Blaðsíða 37

HVERNIG DfRIN SKIPTA LITUM
35
aninkornin safnast í depil í miðj-
um litberanum. Ef fiskurinn er
látinn vera lengi í ljósu um-
hverfi, tekur litberunum að
fækka og fiskurinn heldur áfram
að lýsast. Á sama hátt fækkar
litberunum í mannshörundinu
þegar útfjólubláir geislar skína
ekki á það.
Annað mikilvægt húðlitarefni
nefnist á útlendu máli xantho-
'phyll — og er það sama litar-
efnið sem gefur haustlaufinu
gula litinn. Þessir gulu litberar
eru ólíkir svörtu litberunum að
því leyti, að þeim fjölgar ekki
eða f ækkar fyrir utanaðkomandi
áhrif; húðin breytir um lit að-
eins við dreyfingu eða samdrátt
litarkornanna í frumunum. Gulu
og svörtu litberarnir valda í
sameiningu mismunandi gulum
og brúnum lit fiska og dýra.
Þriðja algenga húðlitarefnið
nefnist á útlendu máli guanine,
og er það silfurhvítt. í kolan-
um er mikið af silfurlitberum,
og Ijósir blettir eða rendur á
baki hans virðast tilkomnar fyr-
ir áhrif þeirra. Silfurlitberar
eiga einnig þátt í hinum skjótu
litarbreytingum kameljónsins.
Þeir eru einskonar bakgrunnur
annarra litarefna á sama hátt
oe hvítt er grunnlitur á lér-
efti málarans. Silfurlitberarnir
mynda þétt millilag í húðinni
og ofan á þeim eru gulir litber-
ar. Svo virðist sem silfurlitber-
arnir breytist ekki, heldur séu
þeir einskonar spegilgrunnur.
Djúpt í húðinni fær hinni hvíti
litur þeirra á sig himinbláma, en
fyrir áhrif gula litarins, sem yf ir
er, fær kameljónið hinn lauf-
græna lit sinn. Dýpra í húðinni,
undir silfurlitberunum, eru mel-
aninberar í ýmsum litbrigðum
— svörtum, brúnum og rauðum.
Á þessum frumum eru langir
angar, sem ná út í yfirborð húð-
arinnar. Kameljónið skiptir lit-
um með því að dreifa mismun-
andi litbrigðum af melanin út í
þessa anga. Þegar svart eða
rautt melanin dreifist nógu langt
út í angana til þess að þekja
silfurlitberana, en ekki nógu
langt til þess að þekja gulu lit-
berana, þá verður húðin brún;
þegar gulu litberarnir hverfa
líka undir melaninið, verður dýr-
ið svart eða rautt. Breytingin
verður sjaldan jöfn um aíían lík-
amann; þessvegna virðist svo
sem liturinn komi í blettum eða
breiðist sem bylgja um dýrið.
Hvað stjórnar svo þessari lit-
arbreytingu í húð dýranna ? Eins
og áður segir, geta fyrstu áhrif-
in komið frá sjóninni, tilfinning-
unum eða hitabreytingu í um-
hverfinu, sem senda skilaboðin
til miðstöðvarinnar — tauga-
kerfisins. (Hinn sólbrúni hör-
undslitur mannsins er undan-
tekning; sólarljósið hefur þar
áhrif á litberana milliliðalaust).
Venjulega senda taugarnar
skilaboð til litberanna með hor-
mónum, sem berast með blóðinu.
En einn dýraflokkur hefur þá
sérstöðu, að skilaboðin berast
með taugum beint til hvers ein-