Úrval - 01.06.1952, Síða 41

ER KVIKMYNDALIST TIL?
39
styrjöldina í Kóreu — öll
myndin er svo kænlega gerð að
hún ber engan keim af áróðri,
hún virðist vera óhlutdræg
lýsing á ástandinu eins og það
er í Kóreu. Rússnesku áróð-
ursmyndinni geta menn sneytt
hjá, menn vita hvað hún er:
hreinn og ómengaður kommún-
istaáróður, en ameríska kvik-
myndin egnir með æsiþrungn-
um atburðum, kvalalosta, leik-
stjörnum, kynþokka og öllu
því sem almúgamaðurinn kann
að óska af innibyrgðum hvöt-
um sem fá útrás í myndinni.
Það er sem sagt staðreynd, að
kvikmyndir nútímans eru orðn-
ar pólitískar — stórpólitískar;
það er ríkisvaldið sem skapar
kvikmyndirnar, ekki rithöfund-
urinn og ekki myndatökustjór-
inn.
Þessvegna held ég það sé óðs
manns æði að tala um kvik-
myndalist og dæma kvikmynd-
ir bíóanna frá listrænu sjónar-
miði, eins og sumir ungir og
áhugasamir gagnrýnendur
reyna að gera; það er flótti frá
veruleikanum, flótti sem er
menningu vorri bráðhættuleg-
ur. Hinar örfáu góðu ítölsku,
frönsku, ensku og amerísku
myndir sem við fáum stöku
sinnum að sjá eru eins og sand-
kom á sjávarströnd; það sem
úrslitum ræður er hinn stöðugi
straumur kvikmynda sem kem-
ur af færiböndum verksmiðj-
anna; það eru þær sem hafa
áhrif á fólkið, móta hugsanir
þess. Menn eru ekki eins vand-
látir í vali þegar þeir fara í
bíó, og þegar þeir fara á hljóm-
leika, í leikhús eða kaupa sér
bók; kvikmyndasýningar eru
ódýrustu skemmtanir sem menn
eiga völ á og að formi til þær
lýðræðislegustu, en lýðræðinu
íaunverulega hættulegar, því
að 99 af hverjum hundrað
þeirra eru notaðar til að vinna
gegn lýðræðinu. Og nú komum
við að spurningunni sjálfri —
er kvikmyndagerðin tæknilegt
fyrirbrigði eða er hún list-
grein? Kvikmynd getur verið
listaverk, kvikmyndatæknin
gerir okkur kleift að túlka og
skynja tilveruna frá nýrri hlið,
en spánný listgrein held ég að
kvikmyndagerðin sé ekki. Hún
á rætur sínar í eldri listgrein-
um: myndlistinni, leiklistinni,
bókmenntunum og tónlistinni.
En með kvikmyndinni er sem
bæzt hafi alin við vöxt hinna
gömlu listgreina, áhrifamáttur
sem er nýr og frjóvgandi, þær
hafa fært út kvíarnar með hjálp
kvikmyndatækninnar. En sú
fullyrðing að kvikmyndalistin
sé ný og áður óþekkt listgrein
er sambærileg við það ef við
segðum að tónlistin hefði fyrst
orðið til með uppfinningu slag-
hörpunnar. Kvikmynd getur
þannig verið listaverk, eða rétt-
ara sagt tæki til listrænnar
tjáningar, en það er svo sjald-
gæft svo óendanlega sjaldgæft,
að það er fjarri öllum veru-
leika að tala um kvikmynda-