Úrval - 01.06.1952, Page 44

42
ÚRVAL
þegar myndatökustjórinn hefur
lagt blessun sína yfir það, er
myndin tilbúin til sýningar.
Þetta er í stuttu máli lýsing
á kvikmyndatöku hér í Dan-
mörku. í Hollywood kemur
myndatökustjórinn fyrst til
skjalanna, þegar handritið er
tilbúið, tjöld og skreyting kom-
ið á sinn stað og leikararnir
farðaðir og klæddir í búninga
sína. Þá kemur hann fram á
sviðið, kennir leikurunum til-
svör sín, segir þeim hvort þeir
eigi að koma inn frá hægri eða
vinstri og hvað þeir eigi að
gera. Hann skipar leikurum og
ljósmyndurum fyrir verkum án
þess að hafa í raun og veru
nokkur úrslitaáhrif á inntak og
boðskap myndarinnar; þegar
bezt lætur má greina handbragð
hans af ytra svipmóti.
Lesandinn hristir nú vafa-
laust höfuðið og segir að þetta
séu ýkjur. En kæri lesandi,
hvernig haldið þér að svona af-
kastamikil stóriðja, svona gang-
viss vél geti malað nótt og dag,
ár eftir ár, ef hún væri ekki
skipulögð á nákvæmlega sama
hátt og önnur stórframleiðsla ?
Hvernig haldið þér að skilyrði
til listrænnar sköpunar séu við
slíkar aðstæður? Hvað haldið
þér að verði um ástina á hinni
listrænu handiðn, hina kyrrlátu
íhugun og hina streymandi
sköpunargleði ? Nei, það er tóm
blekking að tala um kvikmynda-
list í þessu sambandi.
Ef við viljum leggja stund á
kvikmyndalist, þá verðum við
að gera það við allt önnur skil-
yrði. Mörg mikil listaverk hafa
á liðnum tímum orðið til fyrir
beiðni og fé einstaklinga, ríkis
eða kirkju, en persónuleiki lista-
mannsins, hagleikur hans, hef-
ur alltaf sett mark sitt á lista-
verkið (jafnvel hjá Rubens).
Það var aldrei um stóriðju að
ræða, aldrei vélræna skipulagn-
ingu. í gömlu miðaldaverkstæð-
unum, sem komust næst því, er
við köllum stóriðju, ríkti félags-
andi og ást á handverkinu. Við
stórframleiðslu á sölukvik-
myndum eða ríkisframleiðslu á
heimildarkvikmyndum (Doku-
mentarfilm) eru engin skilyrði
til að hagnýta þá sérstöku eigin-
leika, sem kvikmyndin býr yfir
til listrænnar tjáningar. Einka-
framleiðandinn einn getur hag-
nýtt þá eiginleika. Það eru held-
ur ekki hinar margvíslegu lista-
stefnur nútímans, sem við þurf-
um að kvikmynda í dag; það
reyndu menn fyrir tuttugu ár-
um, án þess það hefði nokkur
áhrif á kvikmyndaiðnaðinn. Við
verðum í dag að horfast í augu
við þá staðreynd, að við getum
ekki staðið stóriðnaðinum á
sporði, að kvikmyndalistin get-
ur ekki útrýmt sölukvikmynd-
unum, sem snúast nótt og dag
um gjörvallan heim. Sá, sem vill
leggja stund á kvikmyndalist-
ina, verður að vinna eins og tón-
listarmaðurinn, rithöfundurinn
eða málarinn, sem skapar lista-
verk sitt óháður og spyr aðeins