Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Blaðsíða 22

BRIAN McFARLANE
kjarnanna býr til beinagrind frásagnarinnar og þessi samtenging, þetta
„band milli tveggja kjarna er þrungið tvöfaldri virkni sem tengist tíma og
rökvísi í senn“.42 Þessa aðalfrásagnarliði, eða merg málsins eins og Seym-
or Chatman kallar þá („staðir í frásögninni sem hafa úrslitaáhrif á þá
stefnu sem atburðir taka“43), er hægt að yfirfæra eins og ég mun sýna.
Þegar mikilvægum aðallið er eytt eða breytt við kvikmyndun skáldsögu
(t.d. til að láta hana enda vel fremur en dapurlega) kallar það gjarnan á
hörð viðbrögð gagnrýnenda og óánægju áhorfenda. Kvikmyndagerðar-
maður sem hyggur á „trúa“ aðlögun hlýtur að leitast við að halda öllum
mikilvægustu aðalliðum í verki sínu.
Jafnvel þótt aðalliðirnir haldist geta hvatarnir umhverfis þá engu að
síður „afmyndað“ þá. Starf hvatanna (sem Chatman kallar fylgihnetti)
bætir upp og styður við aðalliðina. Þeir sýna litlar athafnir (t.d. að.leggja
á borð fyrir máltíð sem getur kallað á athafnir sem hafa mikil áhrif á sög-
una); þeir gegna því hlutverki að festa aðalliðina í sérstakri tegund raun-
veruleika, að styrkja áferð þessara liða. „Virkni þeirra er rýrð, einhliða,
sníkilsleg. Aðalatriðið er að búa til skýra tímaröð“,44 eins og Barthes
kemst að orði. Andstætt þeirn „áhætmsömu andartökum“ sem aðallið-
irnir skapa „draga [hvatarnir] upp svið öryggis, hvíldar, munaðar“;45 með
þeim er smáatriðum sögunnar skipað í einfalda röð á tímasviðinu.
Að því leyti sem þessir liðir, kjarnar jafnt sem hvatar, eru ekki háðir
tungumálinu, í þeirri merkingu að þeir gefí til kynna þætti í innihaldi
sögunnar (í atburðum og athöfnum) sem hægt er að sýna munnlega eða
á hljóð-mynd er hægt að flytja þá beint úr öðrum miðlinum yfír í hinn.
Barthes flokkar samþættandi liði áfram í eiginlega vísa og upplýsingaliði en
af þeim er aðeins hægt að yfírfæra hina síðarnefndu. Hinir fyrrnefndu
tengjast hugtökum eins og persónusköpun og umhverfí, þeir eru dreifð-
ari en eiginlegir liðir og því er yfirleitt auðveldara að aðlaga þá en yfir-
færa sem virðist þó liggja tiltölulega beinna við. Upplýsingaliðir eru hins
vegar „hreinar upplýsingar sem búa yfir milliliðalausri merkingu.“46
Meðal þeirra eru „tilbúin vitneskja“ eins og nöfn, aldur og starf persóna,
42 Barthes, „Kynning á formgerðargreiningu ffásagna“, s. 94.
43 Seymour Chatman, Saga og orðrœða: formgerð frásagna í skáldsögum og kvikmyndum
[.Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film], Cornell University
Press: Ithaca, NY, 1978, s. 53.
44 Barthes, „Kynning á formgerðargreiningu frásagna“, s. 94.
45 Sami, s. 95.
46 Sami, s. 96.
20