Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Blaðsíða 286

EDWARD W. SAID
sjónarsamt þetta virðist og hver fellur fyrir því, ef svo má segja. Það
versta er að þegar eðlishyggjan ræður ríkjum, hverfur mannleg þjáning í
öllu sínu magni og sársauka út í buskann. Minningar um fortíðina eru
þurrkaðar út og með þeim sjálf sagan af sömu fyrirlitningu og virðingar-
leysi og felst í hinu algenga bandaríska orðalagi „you’re history“ („þú
heyrir sögunni til“).
Þótt tuttugu og fimm ár séu liðin ffá því að Orientalism kom út, vekur
bókin enn spurningar um hvort heimsvaldastefna nútímans hafi nokkru
sinni liðið undir lok, eða hvort hana hafi ávallt mátt finna í Austur-
löndum, allt frá því Napóleon hélt inn í Egyptaland fyrir tveimur öldum.
Aröbum og múslímum hefur verið sagt að með því að líta á sig sem
fórnalömb og hugsa of mikið um rányrkju heimsveldisins séu þeir að
skjóta sér undan ábyrgð í samtímanum. Ykkur hefur mistekist, allt hefur
farið úrskeiðis hjá ykkur, segir Austurlandafræðingur nútímans. Af þess-
um toga er að sjálfsögðu einnig framlag VS. Naipauls til bókmenntanna,
að fórnarlömb heimsveldisins harmi hlutskipti sitt á meðan land þeirra
fari í hundana. En í slíku viðhorfi felst einstaklega grunnfærnislegt mat
á átroðningi heimsveldisins, það lýsir mjög yfirborðslega þeirri gífurlegu
afskræmingu sem heimsveldið hefur orsakað í tilveru „óæðri“ þjóða og
„undirokaðra kynþátta", kynslóð eftir kynslóð, og í því felst einnig mjög
takmarkaður vilji til að horfast í augu við þá löngu arfleifð sem gerir það
að verkum að heimsveldið teygir áhrif sín enn þann dag í dag inn í líf
Palestínumanna, Kongóbúa, Alsírbúa og Iraka, svo dæmi séu nefnd. Við
viðurkennum réttilega að helförin hafi breytt skilningi okkar á sam-
tímanum til frambúðar: Elvers vegna hafa afleiðingar heimsvaldastefn-
unnar og þau áhrif sem hugmyndir óríentalismans hafa enn í dag ekki
leitt til sams konar þekkingarfræðilegrar stökkbreytingar í hugum okk-
ar? Hugsum um ferlið sem hefst með Napóleon, heldur áfram með upp-
gangi í rannsóknum á Austurlöndum og yfirráðum í Norður-Afríku, síð-
ar með sambærilegum leiðöngrum í Víetnam, Egyptalandi og Palestínu,
og að lokum má sjá hvernig það heldur áfram alla tuttugustu öldina í
baráttunni um olíu og yfirráð yfir hernaðarlega mikilvægum svæðum í
Persaflóanum, Irak, Sýrlandi, Palestínu og Afganistan. Hugsum síðan á
móti um uppgang þjóðernishyggju í andstöðu við nýlendustefnuna, um
hið stutta skeið frjálslyndis og sjálfstæðis, síðan tímabil sem einkennist af
valdaránum herja, uppreisnum, borgarastríði, trúarofstæki, órökrænum
átökum og ósegjanlegri grimmd í garð þess hóps „innfæddra“ sem næst
284