Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Blaðsíða 45

FEMINISK GAGNRYNII AUÐNINNI
í skemmtilega hnyttnum samræðum frá árinu 1975 nefndu Carolyn
Heilbrun og Catharine Stimpson til sögunnar tvo meginpóla femínískr-
ar bókmenntagagnrýni. Fyrra afbrigðinu, réttsýnum, reiðum, ávítandi
femínisma sem „leitar uppi syndir og ávirðingar úr fortíðinni“, líktu þær
við Gamla Testamentið. Þeim síðari, óhlutdrægum femínisma sem leit-
ar „á náðir hugarflugsins“, líktu þær við Nýja Testamentið. Þær voru á
einu máli um að báðar aðferðir væru gagnlegar, því að aðeins Jeremías-
ar hugmyndafræðinnar væru þess megnugir að leiða okkur burt frá
„Egyptalandi kvenlegrar undirokunar“ til hins fýrirheitna lands húman-
ismans.1 Matthew Arnold taldi líka að svo gæti farið að bókmenntafræð-
ingar döguðu uppi í auðninni áður en þeir kæmust til hins fýrirheitna
lands óhlutdrægninnar. Heilbrun og Stimpson aðhylltust ný-arnoldíska
kenningu, eins og sæmdi prófessorum við Columbia- og Barnardhá-
skóla. En ef femínískir bókmenntagagnrýnendur eru enn, á níunda ára-
tug þessarar aldar, reikandi um í óbyggðunum, erum við þar í góðum fé-
lagsskap; því eins og Geoffrey Hartman segir, er öll kenning í
óbyggðunum.2 Femínískir gagnrýnendur furða sig ef til vill á því að vera
komnir í hóp þessara frumherja fræðanna, því auðnin í bandarískri bók-
menntahefð hefur tilheyrt karlmönnum einum. En á milli femínískrar
hugmyndafræði og frjálslyndra hugsjóna um óhlutdrægni, liggja auðnir
kenninganna og þar verðum við einnig að setjast að.
Þar til nú fyrir skemmstu áttí femínísk gagnrýni sér engan fræðilegan
grundvöll; hún var munaðarlaust afkvæmi reynslunnar í sviptivindum
kenninganna. Arið 1975 var ég orðin þess fullviss að engin fræðileg
stefnuyfírlýsing gæti gert fulla grein fyrir þeim fjölbreytilegu aðferðum
og hugmyndum sem teldust til femínísks lestrar eða ritháttar.3 Ari síðar
hafði Annette Kolodny viðrað þá skoðun sína að femínísk bók-
1 Carolyn G. Heilbrun og Catharine R. Stimpson, „Theories of Feminist Criticism:
ADialogue“ í Feminist Literary Criticism., ritstj. Josephine Donovan (Lexington: Un-
iversity Press of Kentucky, 1975), bls. 64. Eg ræði þessa aðgreiningu einnig í ritgerð
rninni „Toward a Feminist Poetics,“ í þessari bók, bls. 125-143 [The New Feminist
Criticism (1985)]; margar hugmyndanna í íyrsta hluta þessarar ritgerðar eru viðrað-
ar stuttlega í ofangreindri ritgerð.
2 Ekki er minnst á neina kvenkyns gagnrýnendur í Criticism, in the Wildemess: The Stu-
dy of Literature Today eftir Geoffrey Hartman (New Haven, Conn.: Yale University
Press, 1980), hins vegar lýsir hann kvenlegum anda sem kallast „músa gagnrýninn-
ar“: „líkari gamalli kennslukonu en skáldskapargyðju, alvörugefinni dóttur bóka sem
eru ekki lengur lesnar undir trjám og úti á engjum“ (bls. 175).
3 Sjá „Literary Criticism“ eftir mig, ritdómur, Signs 1 (vetur 1975), bls. 435-60.
43