Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Blaðsíða 347

TVIHEIMAR
fyrstu köflunum þar sem sýnt er fram á orðræðuvald og pólitískt vald
formgerða rasismans í Bretlandi eftirstríðsáranna. Einhverja mynd þess-
arar útópísku/dystópísku togstreitu er að finna í öllum tvíheimamenn-
ingum.50 Upphaf þeirra liggur í uppflosnun og missi. Þær þekkja útlegð-
ina, berskjaldaðan ótta „utangarðsmannsins“ - við lögreglu, morðóðan
múg og útrýmingu. A sama tíma vinna þær að því að varðveita samfélag,
viðhalda sérvöldum hefðum og endurvekja þær, „sérsníða“ og búa til sínar
„útgáfur“ af þeim við nýjar, sundurleitar og oft átakafullar aðstæður.
Reynsla af óstöðugleika, missi og endurteknum ótta skapar tímalög
sem stangast á - brotnar sögur sem setja línulegar, framfaramiðaðar frá-
sagnir þjóðríkja og hnattrænnar nútímavæðingar í uppnám. Homi Bhabha
hefur fært rök fyrir því að einsleitur tími ímyndaðs samfélags þjóðarinnar
geti aldrei þurrkað út þá ósamfellu og tvíræðni sem rís upp úr tímalögum
minnihlutahópa og tvíheima.51 Hann bendir á ferli andstæð framfara-
hyggju, sem einkennast af endurtekningu (minningar um þrælahald,
innflutningur fólks og nýlendustefna sem eru endurvakin í samtímanum í
tengslum við eftirlit og stöðlunaráhrif menntunar), viðbót (reynsla þess að
vera „síðbúinn", aukalegur, ekki á sama tíma), og eru „út úr korti“ (þegar
tími og rými þjóðarinnar blæðir út í jaðarinn sem mótar hana; Rushdie
skrifar í Söwgvum Satans: „Vandinn við Englendinga er að sögu þeirra vatt
fram erlendis og þess vegna botna þeir ekkert í henni“).52 Bhaba sér
tvíheima „eftirlendunnar" á þann hátt að íbúar þeirra lifi þennan sögulega
raunveruleika og segi frá honum sem ósamhljóða, gagnrýnum nútíma.
Hann kallar til hinar „tvístruðu" þjóðir sem safiiast saman í borgnm
50 Hér mætti halda fram hliðstæðu við landamæramenninguna og draga fram það
innbyggða, endurtekna otbeldi sem fylgir handahófsdreginni línu, gæsluna á
landamærunum - og þær örvæntingarfullu/útópísku ferðiryfir mærin sem fylgja í
kjölfarið. Þessi tvíbendni minnir á skrif Nestors Garcias Canclinis um mótsagna-
kenndar og samstiga myndir af þverþjóðlegum „mæra“-menningum: „flugvöll-
inn“ og „bflskúrssöluna“, önnur er stofnanabundin og öguð, hin alþýðleg og
spunnin á staðnuin („Museos, aeropuertos y ventes de garage“, fyrirlestur frá
ráðstefnunni „Borders/Diasporas“, Center for Cultural Studies, University of
California, Santa Cruz, 1992). Imynd bflskúrssölunnar er fengin úr lýsingu á
mæramenningum í bók Renatos Rosaldos, Culture and Truth: The Remaking of
Social Analysis, Boston: Beacon Press, 1989, bls. 44.
51 Homi K. Bhabha, „Tvistrun þjóðarinnar. Tími, frásögn og jaðar nútímaþjóðar-
innar“, Ritið 2/2005, bls. 177-220.
1,2 [Hér er stuðst við íslenska þýðingu Sverris Ilólmarssonar og Arna Oskarssonar,
Söngvar Satans, Reykjavík: Mál og menning, 1989, bls. 332.]
345