Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Blaðsíða 390

MARKUS MECKL
Líbanon og Iran. Meira en 100 manns létust við hin margvíslegu uppþot.
Morðhótanir tóku að berast til höfunda skopmyndanna og ritstjóranna
sem hlut áttu að máli.
Meginröksemdin, sem notuð var til þess að réttlæta birtingu mynd-
anna, fólst í því að vísa á prentfrelsið. Eftir því sem átökin fóru harðnandi
var skopmyndunum gefið táknrænt gildi í varnarbaráttunni fyrir prent-
frelsi.2 Þannig lagði Flemming Rose á það áherslu í viðtali að um grund-
vallargildi væri að tefla sem hefðu frá alda öðli lagt grunninn að þróun
vestrænna lýðræðisríkja; við byggjum nú við þær aðstæður að veist væri að
þessum gildum.3 I menningardálkum evrópskra dagblaða var Rose sýndur
mjög mikill stuðningur, fjölmörg dagblöð í Evrópu birtu téðar skopmynd-
ir og vísuðu um leið skýrt til prentfrelsisins. Til dæmis varpaði France Soir
eftirfarandi staðhæfíngu fram sem fyrirsögn: ,Já, við höfum rétt til þess að
teikna skopmyndir af Guði!“4
I þessari grein er ætlunin að fást við ákveðinn þátt þessarar deilu,
þ.e. að skýra að hvaða leyti hægt er að réttlæta birtingu skopteikning-
anna með tilvísun til prentfrelsisins sem vestrænnar menningararfleifðar.
Forvígismenn prentfrelsisins höfðu stigið fram á 18. öld til að berjast „gegn
ofurafli geistlegrar og veraldlegrar harðstjórnar"5 því „aðeins kúgun og
hjátrú forðast dagsljósið og fá ekki þolað hreinskilnislega dóma.“6 Meira
en 200 árum síðar virðist þessi barátta gegn hjátrúnni enn ekki hafa unnist
úr því að fáeinar skopmyndir ná að kalla fram slík viðbrögð. Hins vegar
sést þeim sem reyna að verja útgáfu þeirra á grundvelli vestrænnar baráttu-
hefðar fyrir prentfrelsi yfir veigamikið atriði. Það er nefnilega ákveðinn
munur á baráttumönnum fyrir prentfrelsi á upplýsingartímanum og þeim
sem verja það í dag gegn „alræðishyggju“7 íslamstrúar. Allt frá Areopagitica
2 „I Don’t Fear for My Life“, viðtal við Flemming Rose, Spiegel Online, 12. febrúar
2008, http://www.spiegel,de/international/europe/0,l518,534859,00.html.
3 „Þetta snýst um að lýsa yfir stuðningi við grundvallargildi sem hafa lagt grunninn
að þróun vestrænna lýðræðisríkja í mörg hundruð ár og við erum nú í þeirri stöðu
að veist er að þessum gildum" („This is not just about cartoons, but standing up
for our values“, viðtal við Flemming Rose, Times Online, 1. febrúar 2006, http://
www.timesonline.co.uk/tol/news/world/middle_east/article723861.ece).
4 „Oui, on a le droit de caricaturer Dieu!“, France Soir, 1. febrúar 2006.
5 Onafngreindur höfundur, „Úber Denk- Red- und Druckfreyheit", Joumal van
undfiir Deutschland 2. árg. (1785), 7. hefri, s. 16.
(' Sama rit, s. 18.
1 Henryk M. Broder, „Einen bedrohen, eine Million einschúchtern“, Spiegel
Online, 31. janúar 2006, http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,-
druck-398418,00.html.
388