Læknaneminn - 01.03.1972, Blaðsíða 63

LÆKNANEMINN
55
Að hlusta, skilja og lcekna:
Michael Balint:
The Doctor, His Patient, and tlie
Illness.
2nd ed., Pitman Medical Paperbacks.
395 bls.
Læknanemar þurfa að sitja lengi í
Læknadeild Háskóla Islands, áður en ein-
hverjum spakvitrum læriföður dettur 1
hug- að minnast á einn mikilvægasta og
fyrirferðarmesta þátt í lífi hvers læknis:
Samskipti hans við sjúklinga. Þessi
brotalöm í læknakennslunni er e. t. v.
einn þáttur vanrækslu í kennslu og
kynningu á sviði almennra lækninga, eða
svo kallaðra heimilislækninga, auk þess,
sem of naumum tíma hefur verið varið
til kennslu í geðlækningum, sem örugg-
lega er mikilvægasta undirstöðugrein
almennra lækninga í nútíma þjóðfélagi
auk barnalæknisfræði.
Áður en mönnum auðnast að dvelja
svo lengi við námið, að þessum þætti
sé sinnt, hafa örugglega margar spurn-
ingar vaknað. Flestir íslenzkir lækna-
nemar byrja snemma að vinna sem
fullgildir læknar (kandidatar), og þeim
er lögð þung ábyrgð á herðar fyrr en
læknaefnum flestra annarra þjóða. Það
er því ekki bara fróðleiksfýsn og for-
vitni, sem knýr á um svör, heldur einn-
ig nauðsyn. Hvernig á að ræða við
sjúkling? Hvað hugsar sjúklingurinn
um lækninn eða læknirinn um sjúkling-
inn? Hvernig eru þau tilfinningatengsl,
sem myndast milli læknis og sjúklings?
Mikilvægt er að kuna að hlusta, mikil-
vægt að skilja sjúklinginn og vandamál
hans til hlítar og ekki sizt að nota
skilninginn til árangursríkrar meðferð-
ar. 1 stuttu máli, að finna rétta sjúk-
dómsgreiningu.
Svör við þessum spurningum og ótal
fleiri ásamt frábærri og skemmtilegri
umfjöllun margra vandamála, sem upp
koma í skiptum lækna við sjúklinga
sína, finnast í ofangreindri bók.
Bók þessa samdi Balint fyrst 1957
og greinir frá niðurstöðum margra ára
rannsókna hóps 14 almennra lækna og
geðlæknis (Balints sjálfs). Ástæðan til
að þessi rannsóknaráætlun var sett á
laggirnar upphaflega, var sú merkilega
staðreynd, að það „lyf", sem læknar
gefa sjúklingum sínum oftast, er ein-
mitt læknirinn sjálfur!
Balint og félagar hans komust skjótt
að því, að farmakólogia þessa lyfs var
ekki til. Lesefni um þetta var afar fá-
tæklegt. Fáa eða engar rannsóknir
höfðu verið gerðar. Upplýsingafátæktin
um algengasta lyfið var ógnvekjandi
samanborin við allt, sem skrifað hafði
verið um önnur og ómerkari lyf, jafnvel
þau, sem nýkomin voru á markaðinn.
Hver á skammturinn að vera? Á hvaða
formi skal lyfið gefið? Hve oft á að
gefa það? Hvar er hinn læknandi
skammtur og hve hár á framhalds-
skammturinn að vera? Eru aukaverk-
anir? Ofnæmisviðbrögð ? Balint og fé-
lagar hans ákváðu að semja þessa nýju
farmakólógíu. Þeir hittust vikulega og
ræddu málin. Vinna þeirra stóð í 3 ár,
sumra lengur.
Vitað er, að öllu sálrænu og tilfinn-
ingalegu álagi fylgja ýmis likamleg við-
brögð og tilfinningar. Þegar svo er
komið, að allflestir borgarar velmeg-
unarþjóðfélagsins eru þrúgaðir af
streitu, er ekki að undra, þótt margir
skreppi til læknis og kvarti dálítið. Við
þessi samskipti tengjast læknirinn og
sjúklingurinn miklu nánari sálrænum
böndum en venjulegar kennslubækur
greina frá. Þau krefjast líka svo mikill-
ar þekkingar af læknum I greiningu sál-
rænna vandamála (psycho-diagnosis) og
samtalsmeðferð (psychotherapy), að al-
mennur læknir er algjörlega ófær um
að valda þessu verkefni.
Verkefni Balints og félaga varð því
þrískipt: 1. Að rannsaka hin sálrænu
tengsl í almennum lækningum. 2. Að
þjálfa almenna lækna til þess starfs (að
rannsaka tengslin). 3. Finna upp að-
ferðir til slíkrar þjálfunar.
En aðalviðfangsefni Balints í bók
þessari er: Að lýsa ákveðnum atriðum
í sambandi læknis og sjúklings, (hinum
óæskilegu aukaverkunum „lyfsins"
læknir), sem valda bæði sjúklingnum og