Úrval - 01.12.1961, Qupperneq 44

52
ÚR VAL
Landsverzlunin þaðan hveiti
eftir það.
Á árunum 1907 til 1913 stund-
aði Stefán búskap á Stóru-Reykj-
um í Mosfellssveit. Festi hann
kaup á jörðinni og hóf þar
mikinn búrekstur, hafði milli
20 og 30 kýr í fjósi, og munu fá
eða engin kúabú hafa verið
stærri í landinu á þeirri tíð.
Svo sem vænta mátti, gerði
Stefán þarna ýmsar umbætur
og kom með nýjungar i sveit-
ina. Á félagslega sviðinu gekkst
hann fyrir stofnun Menningar-
félags íslands, sem hafði það
markmið að „þroska meðlimi
sína að hugsa, ræða og rita um
almenn mál“. Stefán var for-
maður þess. Hann var einnig
ritstjóri Fósturjarðarinnar, en
það var blað, sem félagið fór
að gefa út. Spratt félag þetta í
fyrstu upp úr málfundafélagi,
sem hann stofnaði með heimilis-
fólki sínu, sem var um 20 manns.
Stefán seldi mjólkina til
Reykjavíkur. Einnig keypti hann
mjólk á nágrannabæjunum, sem
ekki höfðu tök á að flytja mjólk-
ina sjálfir til Reykjavikur. Ak-
fær vegur frá Reykjavik lá þá
ekki lengra upp í Mosfellssveit-
ina en að Grafarholti. Gekkst
Stefán fyrir því ásamt Helga
bónda á Reykjum, að vegur var
ruddur frá Grafarholti að Reykj-
um. Eftir það tók mjólkursala
mjög að aukast þaðan úr sveit-
inni til bæjarins. Auk margs
konar endurbóta á jörð og
húsum tók hann að leggja ak-
færan veg upp á fjall til þess
að geta notað fjórhjólaðan, stór-
an vagn til heyflutninga af engj-
um.
Um þetta leyti bjó Stefán til
fyrsta gaddavírsherfið, sem not-
að var hér á landi. Fann hann
það upp vegna þess, að hann
vantaði verkfæri til að herfa
túnið með. Framleiddi hann
talsvert af þessum herfum og
seldi út um land.
Að lokum skal getið þeirra
merku framkvæmda, er Stefán
hóf með því að leggja hitavcitu
frá hverum í hús sitt á Reykjum.
Mun það vera fyrsta hitaveita á
íslandi. Hann hafði lengi verið
með hugann við notkun hvera-
hitans. Árið 1902 ritaði liann
grein í Hlín, þar sem hann ræð-
ir ýmis aðkallandi mál, er þurfi
að leysa, Reykjavík til gagns og
menningar. Ræðir liann þar um
vatnsleiðslu fyrir bæinn, hafnar-
gerð, skipulag gatna og húsa og
telur þar, að heppilegt mundi
að leiða heita vatnið úr þvotta-
laugunum inn i bæinn.
Þóra Marta kennari, dóttir
Stefáns, ritaði í Lesbók Morgun-
blaðsins grein um þessa fyrstu
hitaveitu hérlendis. Er hér
stuðzt við frásögn Þóru.