Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Blaðsíða 131
Georg Brandes áttræður
31
sem lærisveinn Joh. L. Heibergs, sem þá var hinn mesti
ritsnillingur, heimspekingur, listdómari og þjóðskáld í
Danmörku, og varð fyrir miklum áhrifum af honum og
hans ágætu konu, leikkonunni frægu, Jóhönnu Louise
Heiberg. Margir aðrir hugvitsmenn og skáld höfðu einnig
margvísleg áhrif á Brandes, einkum þeir Sören Kierke-
gaard, Jul. Lange, G. Síbbern og Paludan-Miiller. Hinar
fyrstu ritgjörðir sínar og ritdóma skrifaði hann í anda og
stíl Heibergs. En brátt varð honum andrýmið of þröngt
í heimi Heibergs, Hertz og Hostrups, sjerstaklega eftir
að hann á þrítugsaldri kyntist mörgum frakkneskum og
enskum rithöfundum svo sem Taine, Stuart Mill, Merimé
og Dumas fils og sökti sjer niður í ritverk þeirra. Yngri
þýsku skáldin, eftirkomendur Goethes og Schillers og róm-
önsku stefnunnar, svo sem þeir Börne, Heine, Gutzkow,
Mundt og Laube og Charlotte Stieglitz, drógu einnig
huga hans til sín um þessar mundir, á líkan hátt og þeir
Renan, Ibsen, Nietzsche og Strindberg gerðu seinna, þótt
samhygðin við þann síðastnefnda yrði að eins skammvinn.
En hugur Brandesar hverfðist í öllu falli meir 'og meir
frá rómönsku skáldastefnunni, og í fyrirlestrum sínum í
Hafnarháskóla 1871—72 beindist hann á móti henni, og
tók að ryðja braut í Danmörku fyrir »realistiskum« stefn-
um í listum og bókmentum, sem höfðu áratugum saman
blómgast hjá stórþjóðunum, einkum Pjóðverjum. í fyrir-
lestrum sínum sýndi hann fram á, að Danir og aðrir
Norðurlandabúar væru orðnir eftirbátar í hinum andlegu
straumum Norðurálfunnar um miðbik 19. aldar. Sam-
tímis reis Brandes upp gegn gömlum og úreltum erfða-
kenningum, hræsni og yfirdrepskap. Hann bauð tilheyr-
endum sínum að rannsaka sjálfa sig, að neyta vitsmuna
sinna og gáfna. Hann vildi kenna mönnum að líta í
kringum sig, og fá þá til að hugsa. En skarplegast hjelt
hann fram þeirri skoðun, að menn ættu að berjast, fyrir
9*