Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Page 141

Torskilin bæjanöfn í Skagafjarðarsýslu
14
Marg’eir Jónsson: Torskilin bæjanöfn í Skaga-
fjarðarsýslu, I. Akureyri 1921.
Síðan jeg ritaði ritgjörð mína um »Bæjanöfn« í Safni
hefur ekki mikið birst á prenti um það efni eða lík. í Safni
V birtist ritgjörð »Bæjanöfn og eyðibýla á Skógarströnd« eft-
ir Lárus prest Halldórsson, eða rjettara sagt upphaf ritgjörðar.
Höfundurinn dó frá henni. Aðra ritgjörð hefur Margeir Jóns-
son ritað með titli þeim, sem hjer er ritaður. Svo er að sjá,
sem mín ritgjörð hafi ýtt nokkuð undir samnfngu þessara
tveggja ritgjörða, og er mjer það gleðiefni, ef svo væri. Væri
óskandi, að fleiri fylgdu dæmi þessara tveggja höfunda.
í upphafi ritgjörðar minnar brýndi jeg það fyrir mönnum,
að umfram alt þyrfti að þekkja hinar elstu myndir nafna til
þess að geta skýrt þau rjett. í’etta hefur og Margeir látið
sjer vel skiljast. En hitt hefur hann ekki gert, að fylgja þess-
ari höfuðreglu til hlítar. T. d. kemur hann enn fram með
þá háskalegu villukenníngu, að fleirtölu nöfn sem Vaglir, Akr-
ir, Fjósir eða .Fjósar, Giljar, Seljar osfrv. sjeu röng. »Það er
jafnfáránlega vitlaust — segir hann — að beygja þessi orð
svona, eins og vjer færum að segja steinir f. steinar« osfrv.
Það er leitt að sjá menn, sem annars rita vel og skynsamlega
eins og höf. þessi gerir að mörgu leyti, skrifa annað eins og
þetta. Það er — eins og jeg sagði í ritgjörð minni — bein-
línis lögmál í túngunni að ummynda (einkum) hvorugkyns orð
í fleirtölu, þegar þau verða eiginnöfn. Þetta lögmál er
jafngamalt íslands byggð, og til vor komið frá Norvegi. Nöfn-
in eru algeng um alt landið, og hvergi lát á. Hjer má engu
hagga og ekki ástæða til að hagga neinu. Þessar nafnmynd-
ir eru og eiga að vera friðhelgar. Höf. kveður þessar mynd-
ir jafnrángar sem ef vjer færum að segja »steinir« f. steinar.
Þetta er nú ekki hliðstætt og sannar ekkert. En ef vjer hefð-
um farið að segja »steinir« fyrir mörg hundruð árum og allir
segðu svo nú, þá væri sú mynd ein rjett. Höf. nefnir sjálfur
líkar breytíngar, og er ekki að sjá, að hann hafi neitt á móti
þeim, t. d. breyttist (fornmyndin) farar í farir (sjá 14. bls.).
Ótal afhvörf frá þvl upphaflega eru til í ísl. málfræði; orðin
riðlast á alla vegu úr einum flokki í annan; jeg er viss um,
að höf. finnur þetta, þegar hann hugsar sig um.
það er ófrávíkjanleg krafa, sem gera þarf, að allir þeir
sem eiga við rannsókn nafna, beri fulla virðingu fyrir tvennu:
hinum fornu orðmyndum í ritum og framburði nafn-
anna í nútíðarmáli. Sem betur fer, fer hvorttveggja oft-