Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Blaðsíða 84

J4
Hákon Finnsson
Ef þetta er tekið með, munu vinnumenn hafa fengið í
árskaup að meðaltali nál. 80 kr., en vinnukonur að meðaltali
nál. 20. kr.
Það, sem hjer er sagt um kaupið, er aðallega miðað við
Suðurland um það leyti sem vistarbandið var leyst, en miklu
munaði þessu ekki í hinum landshlutunum um sama leyti.
Auk kaupsins hafa íslensk hjú altaf fengið ákveðinn fatn-
að (»skylduföt«), skóleður og til handa og fóta eftir þörfum,
en sumstaðar þó ákveðna tölu af hverju um sig, nema skó-
leðri. Skylduföt vinnumanna á þessum árum voru 4, en
vinnukvenna 3.
Hjer skal þess getið, að stöku bændur tóku kaupafólk
um sláttinn og guldu karlmanni 10—15 kr. um vikuna, en
kvennmanni 4—8. Nokkru var þetta hærra á Norðurlandi.
Þar fengu karlmenn 12 —18 kr., en kvennmenn 6—10 kr. á
viku. Heldur var bændum þó ver við að taka kaupafólk.
Á þessutn árum hefur kaup allra starfsmanna hækkað
mjög, en þó nokkuð jafnt og þjett til ársins 1915. Var þá
vinnumannskaup til sveita orðið r<o—300 kr. og að meðal-
tali nál. 225 kr. eða hækkað þrefalt, en vinnukonukaup
hækkaði úr 25 kr. í 80 —150 kr., og því verið um 115 kr.
að meðaltali, og nærri sexfaldast.
Sumstaðar. helst á Austurlandi, tekur vinnufólk, einkum
vinnumenn, alt kaupið í kindafóðrum. Fá vinnumenn þá 30—
50 fóður, og til er það að þeir fá hestfóður að auki eða fá
að heyja fyrir hrossi með litlum kostnaði.
Auðsætt er, að krónutal kaupsins, þannig fengnu, fer
eftir söluverði ullar og sláturfjár, en aldrei fer þó svo, að
kaupið verði ekki miklu hærra með þessu móti, og getur
orðið margfalt við fasta peningakaupið.
Litum á krónutalið, sem meðalmaður hefur upp úr kaupi
sínu 1914—15, er fær það greitt á þennan hátt, eða 40
kindafóður. og gerum að kindurnar sjeu ær, því að sumir
vinnumenn settu það upp, en lömbin ljetu þeir í fóður til
manna, sem þeir leigðu ær, nfl. á leigurnar.
f’annig reiknað verður árskaupið:
40 kg. ull á 1 kr. 80 a. = kr. 72 00
37 dilkar (geri 3 í vanhöld) á 13 kr. = — 481.00
4 skylduföt 50 kr., til handa og fóta 25 kr. = — 75 °°
Samtals kr. 628.00
Fyrir ófriðinn og í byrjun hans reiknuðu bændur hjúum
sinum kindarfóðrið almennast á 3 kr. 50 a. Arskaupið verð-