Samvinnan - 01.03.1931, Side 127

SAMVINNAN
121
mætast því tvær hugmyndir, sem rekast á, þ. e. hugmynd-
in um einkarétt einstaklingsins yfir eignum sínum, sem
þroskazt hefir smátt og smátt, þar til hann nær einnig til
erfðafrelsis, og forna hugmyndin um varðveizlu eignanna
innan ættarinnar. Menn halda, að í Rómaborg hafi menn
jafnvel ekki haft rétt til arfleiðslu fyrr en eftir að
tólf-töflu-lögin gengu í gildi (450 f. Kr.), og var þó eign-
arréttur einstaklinga þar mjög þroskaður* 1). Arfleiðslu-
athöfnin var mjög hátíðleg, og var þess krafizt, að lýður-
inn væri viðstaddur til vitnis (t e s t a m e n t u m —
vitnisburður), og var athöfnin framkvæmd á sama hátt
og þegar ný lög voru birt, og þetta sýnir greinilega, að
hér var ekki um venjuleg réttarstörf að ræða. En nú á
tímum hafa lögin dregið mjög úr virðuleika þessarar at-
hafnar með því að leyfa hverjum manni að semja eigin
handar arfleiðsluskrá án allrar viðhafnar. Þar þarí' emskis
með nema dagsetningar, undirskriftar og vitundarvotta.
Arfleiðslurétturinn er vissulega varhugaverður vegna
þess, að hann felur í sér ævarandi ákvörðun, sem vilji
hins framliðna getur aldrei breytt eða afturkallað, hvern-
ig sem fer. Og þeir menn eru næsta fáir, sem færir eru
um að nota réttilega þennan rétt. Og þó að arfleiðslu-
skráin sé til þess ger að stofna sjóði í mannúðarskyni,
— til þess að sá, sem lifað hefir fyrir sjálfan sig alla
æfi, geti gert sér eitthvað til sálubótar á dauðastundinni,
fer það oft svo, að góður tilgangur rýrist eða verður að
engu vegna ýmissa skilyrða, sem hégómagirni hins fram-
liðna knýr hann til að setja. Væri það þá ef til vill rétt-
ast að afnema arfleiðsluréttinn, eins og menn vilja gera
með lögerfðirnar? Nei, vissulega ekki. Vilji arfleiðanda,
borg, gefið með erfðaskrá sjötta hluta eigna sinna eftir sinn
dag, ef hann á nána ættingja, og helminginn, ef hann á enga
nána ættingja, heldur útarfa. í sveitum má ekki gefa eftir sinn
dag erfða fasteign, en aftur á móti allar aðrar eignir, hvort sem
nánir ættingjar eru til eða ekki.
1) í Grikklandi er arfleiðslufrelsi komið á á dögum Sólons
í Aþenu (6. öld f. Kr.), en ekki fyrr en á 4. öld f. Kr. í Spörtu.