Andvari - 01.01.1975, Side 33

ANDVABI AÐDRAGANDI OG UPPIIAF VESTURFERÐA AF ÍSLANDI Á NÍTJÁNDU ÖLD
31
Upp úr 1860 gerist tvennt, sem dregur atburðarásina sitt til hvorrar
handar. Stór gufuskip leysa næstum í einni andrá seglskipin af hólmi við
rólksflutningana yfir hafið og gera ferðirnar í senn skammvinnari, þægilegri og
kostnaðarminni. - Á hinn bóginn hrindir borgarastyrjöldin 1861-65 flestum
frá að flytjast vestur, meðan enginn sá fyrir, hvað þar mundi við taka. En varla
var borgarastyrjöldin fyrr til lykta leidd en upphófst frá Evrópu stríðasti fólks-
straumurinn vestur um haf, sem nokkru sinni gat. Er þá um nokkurra áratuga
skeið öllu heldur um steypiflóð að ræða en straum. Þá er það loks, sem röðin
kemur að Finnum og — íslendingum.
Vitaskuld er ekki ætlunin að fjalla hér um svo víðtækt og yfirgripsmikið
efni sem vesturferðir af Norðurlöndum. En jafnan skyldum við þó minnast
þess íslendingar, að auk þess að vera ein þjóð í vel afmörkuðu landi, höfum
við ætíð verið lítill hluti stærri heildar, t. d. hluti af íbúum Danmerkurríkis
1387-1918, og ævinlega hluti af íbúum Norðurlanda, Evrópu o. s. frv.
Einu íslenzku vesturfararnir, sem mér er kunnugt um að farið hafi til
Ameríku á seglskipum á nítjándu öld, eru mormónar þeir, sem þangað fluttust
fyrir 1860. Hlýtur ferðasaga Þórðar Diðrikssonar að nægja sem heimild um,
hvers konar þrekraun slíkt ferðalag gat orðið hraustustu mönnum í þá daga,
þegar taugaveiki og blóðkreppusótt var regla fremur en undantekning meðal
fólks á löngum sjóferðum. Neyzluvatnið á skipunum var þá líka oftast skolp,
°g dylst engum, að slíkt varð oft og mörgum að fjörlesti. Má rétt nefna þá 3-5,
sem létust á Saxelfi, meðan þeir biðu brottfarar til Brasilíu sumarið 1873;
þeirra banamein var víst án alls efa görótt neyzluvatn, sem sótt hafði verið
stytztu leið út yfir borðstokkinn á skipinu.
Enn hefur ekki verið almennilega kannað, hversu íslendingum fyrst barst
vitneskja um gull það og græna skóga, sem hverjum þeim stóð til boða í Vestur-
heimi, er þangað dró sig til þess að bera sig eftir því. Víst er, að upp úr 1870
lara að birtast í Norðanfara þýddir póstar úr norskum blöðum, sem fjölluðu
um landnám Evrópumanna, einkum af Norðurlöndum, í Bandafylkjunum,
eins og þar er jafnan sagt.
Hata verður samt fyrir satt, meðan ekkert finnst, sem hrindir því, að kveikjan
að Norður-Ameríkuferðum íslendinga hafi komið frá danska vesturfaranum
William Wickmann, sem eftir tíu ára dvöl á íslandi fór til Wisconsin 1865 og
skrifaðist þaðan á við fyrrum yfirboðara sinn, Guðmund Thorgrimsen faktor
Lefoliiverzlunar á Eyrarbakka.
Það er frásögn Árna Guðmundsens frá Stóra Elrauni, landnema á Washing-
toneyju í Michiganvatni, Wisconsinríki, - móðurbróður Árna prófessors Páls-