Andvari - 01.01.1979, Qupperneq 20

18
JÓN ÞÓRARINSSON
ANDVARI
Páll kynntist vel þýzku þjóðinni, enda var hann svo vel mæltur á
þýzka tungu, að hún var honum sem annað móðurmál. Hann dáði Þjóð-
verja fyrir afrek þeirra á sviði menningar og lista, en hernaðarandi þeirra
°g þjóðernishroki var honum eitur í beinum, og smásmygli þeirra og öfga-
fengin nákvæmni kom stundum illa við hann. En að flestu leyti kunni
hann vel við sig í Þýzkalandi, eftir því sem orðið gat á styrjaldartímum og
í sigruðu landi, eftir að stríðinu lauk.
Nú stóð Páll Isólfsson á krossgötum og hlaut að líta kringum sig eftir
starfi, sem hæfði menntun hans. í Þýzkalandi var ástandið eftir styrjöld-
ina eins ótryggt og framast mátti verða og ekki álitlegt að setjast þar að,
þótt staða hefði boðizt. Straube ráðlagði Páli að fara til Suður-Ameríku,
þar væri skortur á góðum organleikurum og auðlegð mikil, og mundi hann
eiga þar fyrir höndum bjarta framtíð. „En ég vildi ekki fara til Ameríku,"
segir Páll. ,,Eg kaus heldur að setjast að heima á Islandi, þó ég hefði að
litlu að hverfa. ísland hefur alltaf dregið mig að sér. Það er mitt land,
mitt eina land. Óhugsandi, að ég byggi annars staðar en hér heima."
Á meðan Páll var erlendis, höfðu Islendingar hlotið pólitískt sjálfstæði,
en í tónlistarmálunum hafði lítið breytzt frá því að hann fór utan. Þar sat
allt við það sama, þegar hann fluttist alfarinn heim 1921. Llm þetta leyti
og á næstu árum hélt hann marga orgeltónleika á ýmsum stöðum erlendis,
einkum í Þýzkalandi og Danmörku. Unnnæli um leik hans voru mjög á
einn veg og svo lofsamleg, að fágætt er um listamann, sem er að hefja feril
sinn. I Iann hafði aflað sér víðtækari og staðbetri menntunar á sínu sviði
en nokkur annar íslendingur fram til þess tíma og hlotið óskoraða viður-
kenningu sem listamaður. En ísland hafði ekkert starf að bjóða honum.
Að þessu leyti stóð hann í svipuðum sporum og Sigfús Einarsson hafði
gert fimmtán árum fyrr, og úrræði hans voru hin sömu: einkakennsla í
hljómfræði og píanóleik, reytingssöm og illa launuð atvinna. Marga orgel-
tónleika hélt hann í Reykjavík á þessum árum, hina fyrstu 5. marz 1916,
og gáfu þeir nokkuð í aðra hönd, en það „fór minnkandi eftir því sem ég
lék oftar og þroskaðist meir i list minni," segir hann. En tónleikar þessir
heyrðu til stórviðburða í íslenzku menningarlífi á sínum tíma, enda lengi
til j reirra vitnað af þeim, sem þá mundu.
Fyrsta fasta starfið hér heima fékk Páll fyrir forgöngu læknanna Gunn-
laugs Claessen og Þórðar Sveinssonar, sem börðust fyrir því í bæjarstjórn
Reykjavíkur, ásamt fleiri góðum mönnurn, að hann fengi 5000 kr. laun
árlega fyrir að stjórna Lúðrasveit Reykjavíkur. Fyrir þetta var hann ævin-