Andvari - 01.01.1979, Blaðsíða 90

88
ÁRNI KRISTJÁNSSON
ANDVARI
minnsta kosti að verða að veruleika. „Bayreuth" átti eftir að koma til sögunnar,
með tuttugu ríkismarka aðgangseyri, með kóngum og keisurum, alþjóða pen-
ingamúgi og andstyggilegum Wagner-skriffinnum á áhorfendabekkjum, með brösk-
urum og húsnæðisokrurum um allan bæ og íburðarmiklum veizlum og garð-
samkvæmum, þar sem skotið var flugeldum í hinni hreint ekki „Wahn-“, þ. e. villu-
eða vímu-, né vammi-firrtu „Villa Wahnfried“. Það var fjarstæðan í reynd og raun:
die arrivierte Utopie, - og Nietzsche flýði!“
Já, Nietzsche, hinn mikli fylgis- og forvígismaður Wagners, sem daginn fyrir
frumsýninguna sagði, að hér, þ. e. í Bayreuth, „myndum við á morgun meðtaka
sakramentið fyrir orrustuna“, - flýði af hólmi, og lézt hneykslaður á „hinum
ídealistísku lygum og slævingu samvizkunnar“, sem hann nefndi svo, - og sneri
baki við Wagner. Verra átti eftir að koma síðar. A dögum „þriðja ríkisins“ lá
við sjálft, að Hitler kæmi óorði á Wagner og Bayreuth með því að stíga í væng-
inn við frú Winifred, drottna yfir leikhúsinu og eigna sér ýmsar af skoðunum og
rómantískum firrum Wagners, sem hann taldi sér og flokk sínum hentilegar, ekki
sízt hetju- og náttúrudýrkun hans og andspyrnu við „siðakúgun sívilísasjónar-
innar“, sem Wagner kallaði svo. „Meistarasöngvararnir“ var eftirlætissöngleikur
Hitlers, og mun óbeit Wagners á „völsku hjómi og völskum hégóma“ og sá þjóð-
rembingur, sem í þessu snjalla verki leynist, hafa verið mjög að skapi „foringjans“.
Hinsvegar er vandséð, hvað kærleiksboðskapur „Hringsins“ gat átt skylt við ver-
aldargirnd og valdastreitu nasista. En það er gömul saga, að enginn er óhultur
fyrir annars falsi, allra sízt umbótamenn og siðapostular. Veldi Hitlers fórst í eldi
eins og hinn spillti heimur í verki Wagners, - en Bayreuth blífur!
Ég átti þess kost, sumarið 1968, að koma til Bayreuth og sjá „Niflungahring“
Wagners í fyrsta sinn á ævinni, allt verkið í heild og á sínum rétta stað. Þessi
ferð mín var engri annarri lík, sem ég hefi farið um dagana, því að þetta var
engin venjuleg reisa, heldur mín fyrsta „suðurganga“, ef svo má segja. Ég fór
þangað til þess að drekka „hinn hreina mjöð Baugregins", þ. e. Wagners, og fann
angan hans þegar fyrir vitum mér, því að allt gott, sem við eigum í vændum, gerir
boð á undan sér. Hugur minn var sem í álögum, og er ég sveif á „Gullfaxa" ofar
skýjum undir síglaðri sól með Völsungasögu á knjánum, fannst mér ég vera á leið
inn í hinn eldforna heim goðsagnarinnar, mýtunnar, og sá allt í birtu hennar.
Arnar, sem blikuðu gullroðnar undir okkur í sólskininu og greina mátti úr skýja-
rofum, vöktu drauma um hina gullfrægu Rín, en lestin, sem ég síðar ók í frá
Nurnberg til Bayreuth - þangað kemst enginn fljúgandi - tók á sig líki ormsins
Fáfnis, er hún skreið í hlykkjum út í náttmyrkrið, fnæsandi og veinandi. Þessi
vírna rann fyrst af mér, þegar ég stóð á tröppum járnbrautarstöðvarinnar í Bayreuth
og beið eftir bíl til að aka mér til gistihússins „Haus Weihenstephan“, þar sem ég
taldi mér náttstað vísan. Þar varð ég samt að hírast í baðherbergi hótelsins fyrstu
nóttina, þar eð öll herbergi voru setin af ferðalöngum. En til Bayreuth var ég kom-
inn! - Ég reyndi að hagræða mér á beði við hlið baðkersins og sofnaði um síðir, úr-
vinda, eftir hina löngu dagleið utan af íslandi. Daginn eftir skoðaði ég borgina.
Bayreuth er myndarleg borg; hún á margar merkilegar minjar og er tignar-
legri en ætla hefði mátt urn ekki stærri borg. íbúar eru þar færri en í Reykjavík.