Andvari - 01.01.1979, Blaðsíða 74

72
RUTH CHRISTINE ELLISON
ANDVARI
töldu ástandið verra en ]iað í raun og veru var. Enginn sími var þá til á landinu,
og fréttir bárust seint 'frá Norðurlandi, þegar ófært var sjóleiðis til Reykjavíkur
og illa fært landveg. Embættismenn fyrir sunnan urðu að geta sér til eftir reynslu
sinni um ástandið fyrir norðan, en flestir hafa þótzt ganga að því vísu, að gras-
brestur yrði óhjákvæmileg afleiðing hafíssins. Það kom mönnum mjög á óvart,
að svo varð ekki, eða ekki alls staðar. Það má telja landshöfðingjanum til hróss,
heldur en liitt, að hann reyndi að veita landsmönnum hjálp í tæka tíð, fremur
en bíða éftir ýtarlegum skýrslum frá undirmönnum sínum.
Með Iþví að flest virðist þarna oiJka tvímælis um árferðið, væri það kannski
ekki úr vegi að líta í nokkur skjöl frá þessum árum, sem voru ekki ætluð
til útgáiu, né til að sanna hinn eða iþennan málstað. Þótt Árni 'Ehorlacius
kunni t. a. m. að hafa kveðið df fast að orði um hallærið í bréfinu, sem hann
sendi Eiríki Magnússyni, hlýtur hann að hafa verið nákvæmur og sannsögull,
þegar hann skrifaði hjá sér í almanök sín athugasemdir um heyfenginn á hverju
ári. Fróðlegt er að bera saman tölur hans um heyfeng 1880-1883, en 1883 var
talið gott meðalár. Af einu túni, Tangatúni, fékk Árni 1880 224 hesta, en
1881 ekki nema 118. Fengurinn var betri 1882, eða 154, en 1883 var hann
184 hestar. Niðurstöðutölur sýna þó greinilega, að ástandið var engu betra 1882
en 1881. Eleildarheyfengur var svohljóðandi: 1880 - 1939 hestar; 1881 - 965
hestar; 1882-963 hestar; 1883-1619 hestar (Lbs. 654 8vo). Má telja þetta gilda
sönnun um grasbrest í Stykkishólmi að minnsta kosti.
Bezt mun vera að leita upplýsinga frá þeim slóðum, þar sem samskota-
nefndin lét úthluta gjöfunum, fyrst óvinir hennar töldu einróma, að hjálpin
væri veitt þar, sem engin neyð væri. Maður hét Þorsteinn Þórarinsson og var
prestur í Heydölum í Suður-Múlasýslu, en Djúpivogur, fyrsti áfangastaður
Eiríks Magnússonar, er næsti ikaupstaður fyrir sunnan Heydali. Ekki var séra
Þorsteinn einn þeirra drýkkfelldu prestsaumingja, sem Guðbrandur Vigfússon
varaði almenning í Englandi við. Eftir dagbókum hans að dæma (Lbs. 2965
4vo) varhann samvizkusamur í embætti sínu, messaði og húsvitjaði, nema ófært
væri, og hjálpaði sóknarbörnum sínum eftir getu.
Veðurathuganir séra Þorsteins 1880 og 1881 koma heim við almennar frá-
sagnir. 22. október 1880 skrifar liann til dæmis:
Þá er þetta blessaða sumar á enda, sem hefur verið að veðráttu og grasvexti á öllu
harðvelli hið bezta, er elztu menn muna, og jafnvel á þessari öld. Veikindi engin
og manndauði enginn. Afli fremur tregur víðast hvar, en síldarveiði fjarskalega
mikil, þar sem hún er veidd. Kaupverzlun allgóð.
20. apríl 1881 cr sagan öðruvísi:
Þannig er þessi vetur á enda, sem hefur verið sá harðasti með frostgrimmdum,
veðrum og hagleysum, sent menn muna eftir. Fé fallið nokkuð hjá sumum.
Að verulega bágt var hjá sumum, kemur greinilega fram 25. júlí 1881, þegar
séra Þorsteinn skrifar: